Ercan Gürses / Orhan Coşkun
ANKARA, 12 Şubat (Reuters) - Genel seçimin ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından gündemin ilk sırasına alınan başkanlık sistemini kapsayacak anayasa değişikliği için sonbaharda referanduma gidilmesi hedeflenirken; Erdoğan ve Başbakan Ahmet Davutoğlu, AKP'ye anayasayı tek başına değiştirme gücünü sağlama hedefiyle gidilecek bir erken seçime sıcak bakmıyorlar.
Erdoğan, Ocak sonunda sivil toplum kuruşlarının içinde yer aldığı Türkiye Anayasa Platformu'nca düzenlenen "Yeni Anayasa İçin Hep Birlikte" başlıklı toplantıda, başkanlık sistemini içerecek yeni anayasa değişikliği için yeni bir kampanya başlattı. Seçim dönemindeki kampanyasında başkanlık sistemini ön planda tutmayan ve seçimin ardından "başkanlık sistemi Türkiye'nin en öncelikli konusu değil" diyen Davutoğlu da son dönemde başkanlık sistemini daha net şekilde savunmaya başladı.
Yeni anayasanın yazımı için TBMM nezdinde oluşturan Anayasa Komisyonu'ndan muhalefetin başkanlık sisteminin getirilmesine karşı çıkmaları nedeniyle bir sonuç alınması beklenmezken, AKP ve hükümet yetkilileri, anayasa değişikliğini referanduma taşıma hedefindeler.
Meclis'te 317 sandalyesi bulunan AKP'nin, oy kullanma hakkı olmayan Meclis Başkanı dışarıda bırakıldığında, olası bir anayasa değişikliğini tek başına referanduma taşıması için 330 oy desteğine yani en az 14 sandalyeye daha ihtiyacı bulunuyor.
Cumhurbaşkanlığı'na yakın bir yetkili, hem Erdoğan'ın hem de Davutoğlu'nun anayasayı referanduma götürecek kadar milletvekili desteğinin muhalefet partilerinden sağlamaya çalışacağını ve bu konuda "çok iyimser ya da çok karamsar olmadıklarını" belirterek, "Doğrudan muhalefet milletvekilleriyle temasa geçilmedi. Ancak bu desteğin sağlanma ihtimali, kolay olmasa da, var. Bu kapsamda bu yıl sonbaharda bir referandum hedefleniyor" dedi.
Diğer yandan anayasa değişikliği için muhalefet partilerinden destek aranırken AKP'den bir fire olup olmayacağı da tartışılıyor.
Bazı yetkililer, oylamada AKP'den fire verilmemesinin son derece kritik olduğunu belirtirken, "muhalif" sayılabilecek bazı vekillerin tavırlarının yakından izleneceğini vurguluyorlar.
"Oylamada AK Parti'den çok fazla fire olacağını sanmıyorum. En fazla beş fire olma ihtimali var" diyen Cumhurbaşkanlığı'na yakın bir diğer kaynak, "Referanduma götürmek için gerekli olan 14 milletvekilini de bulmak çok kolay olmayacaktır. Ancak ihtiyaç olan desteği bulmak için çalışılacaktır" dedi.
AKP'den üst düzey bir yetkili ise gerekli tedbirlerin alınması halinde tüm partili milletvekillerinin desteğinin alınabileceğini belirterek, "Düzenleme teklif olarak verilir ve tüm milletvekillerinin imzası alınırsa, ayrıca parti kendi sistemi için gerekli tedbirleri alırsa fire olmayacaktır" dedi.
Anayasa değişikliği için yapılan oylamalar gizli gerçekleştiriliyor ve grup kararı alınamıyor.
Başbakanlık'tan üst düzey bir yetkili ise AKP'den herhangi bir fire beklemediğini belirterek, "Yeni anayasa taslağımızı Meclis'e getirdiğimizde muhalefetten gereken desteği alabileceğimizi düşünüyoruz. Destekleyecek vekiller illa kendilerini afişe etmek zorunda değiller, partilerinde kalarak gizli oylamada ortaya çıkabilirler" dedi.
Muhalefet partilerinden üst düzey yetkililerse, AKP'nin kendi partilerinden bu desteği sağlayamayacağı görüşündeler.
CHP Grup Başkanvekili Levent Gök, "Cumhurbaşkanı kirli pazarlık düşünüyorsa aklından çıkarsın. CHP'den başkanlık sistemine oy verecek tek kişi bulamayacak" derken, MHP'li üst düzey bir yetkili, "Bizden destek gelmeyeceğini garanti edebilirim. Ama CHP ve HDP üzerinde ne yaparlar kestiremiyorum" diyor.
HDP'den bir yetkili ise sonbaharda referandumdan ziyade erken seçim beklediklerini dile getirerek, "330'a ulaşamayacaklarını düşünüyoruz. Bunun için seçim yapıp, 330 vekili seçim yoluyla elde etmeyi deneyecekler" görüşünü dile getirdi.
Referandumda bir düzenlemenin kabulü için katılımcıların yarısından fazlasının oyu gerekiyor.
ERKEN SEÇİM RİSKLİ GÖRÜLÜYOR
Anayasa değişikliğini referanduma götürecek desteğin elde edilememesi durumunda AKP'nin anayasayı tek başına değiştirebilmesini sağlayacak en az 367 milletvekilini hedefleyen bir erken seçime gidilmesi ise Erdoğan ve AKP yönetimi tarafından riskli bir tercih olarak görülüyor.
Cumhurbaşkanlığı'na yakın bir yetkili, anayasa değişikliğini referanduma taşıyacak 330 milletvekilinin desteğine ulaşılamaması halinde 2017 ilkbaharında referandumun ikinci defa denenebileceğini söyledi.
Erken seçim ihtimalinin Davutoğlu tarafından yalanlandığını hatırlatan, Cumhurbaşkanlığı'na yakın üst düzey bir kaynak, "Cumhurbaşkanı bir erken seçimin riskleri olabileceğini biliyor ve o da hükümetin erken seçime karşı çıkan tutumunu doğru buluyor" dedi ve ekledi:
"Parlamenter sistem fiilen çalışmıyor; seçilmiş cumhurbaşkanı ile başbakanın aynı anda görev yapıyor, "Bu durum sürdürülemez duruma geldi. Eğer başkanlık sistemi için gerekli destek sağlanamazsa uygun ortam ve zaman beklenir."
Hükümete yakınlığıyla bilinen kamuoyu araştırma şirketi MAK Danışmanlık'ın Başkanı Mehmet Ali Kulat ise başkanlık sistemine destek amacıyla Cumhurbaşkanlığı'nın bazı muhalefet milletvekilleriyle "dolaylı" temas kurduğunu belirterek, "En az 20 milletvekili ile kontak kuruldu. Kontağı kuranlar Saray'a yakın insanlar ve danışmanlar. Görüşülenlerin çoğu MHP'li. Muhalefetten yeterli destek için ortam bulundu. Sadece Anayasa Uzlaşma Komisyonu sürecinin bitmesi bekleniyor" dedi.
Kulat, referandum için destek bulunamaması halinde ise erken seçimin gündeme geleceğini belirtti. (Habere katkı sağlayan Tülay Karadeniz, Gülsen Solaker, Haberi yazan Orhan Coşkun, Ercan Gürses Redaksiyon Aslı Kandemir)