ANKARA, 12 Aralık (Reuters) - AKP ve MHP'nin üzerinde uzlaştığı başkanlık sistemini öngören 21 maddelik anayasa değişiklik teklifi, AKP Meclis Grubu tarafından 316 imzayla Cumartesi günü TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Teklife göre Başbakanlık kurumu kaldırılırken yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı'na geçiyor. "Devletin başı" sıfatı bulunan Cumhurbaşkanı'nın bir veya daha çok yardımcısı olabilecek.
Geçtiğimiz ay AKP ile MHP arasında başkanlık sistemini öngören anayasa değişiklik teklifi üzerinde başlayan görüşmeler uzlaşmayla sonuçlanırken, Cumartesi günü AKP Genel Sekreteri Abdülhamit Gül ve MHP Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak uzlaşmanın ayrıntılarını bir basın toplantısı ile kamuoyu ile paylaştılar.
CUMHURBAŞKANI PARTİLİ OLABİLECEK
Düzenleme ile Cumhurbaşkanı'n bir siyasi parti ile bağı olabilecek. Mevcut anayasada cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa siyasi bir parti ile bağı kesiliyordu. Halk tarafından seçilecek cumhurbaşkanını aday göstermek sadece parti grupları tarafından değil, en az yüz bin seçmenin imzasıyla da sözkonusu olabilecek.
Teklif sıkıyönetim uygulamasını anayasadan çıkarırken olağanüstü hal (OHAL) ilan etme yetkisini de cumhurbaşkanına veriyor. OHAL ilanı kararları da Meclis'in onayına sunulacak.
Temmuz ayındaki darbe girişimi sonrası hükümet OHAL ilan etmiş ve bu süreçte çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerle, darbe girişimi ile ilişkisi olabileceği gerekçesiyle onbinlerce kamu görevlisine dönük tasfiye operasyonu başlatılmıştı.
KARARNAME VE FESİH YETKİSİ
Anayasa değişiklik teklifi cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi ve meclisi fesih yetkisi de tanıyor. Ancak meclis feshedilirse cumhurbaşkanının görev süresi de sona ermiş olacak. Aynı şekilde meclisin de seçimlerin yenilenmesi yönünde karar alma yetkisi bulunuyor.
Cumhurbaşkanı hakkında, suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Üye tam ayının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verilebilecek. Meclis üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla cumhurbaşkanı Yüce Divan'a sevk edilip yargılanabilecek.
Düzenleme, kanun teklif etme yetkisini milletvekiline bırakırken, cumhurbaşkanına istisna olarak bütçe kanununu hazırlama sunma yetki ve görevini de veriyor. Ancak bütçe meclisin onayı olmadan yürürlüğe girmeyecek.
MİLLETVEKİLİ SAYISI ARTIYOR
Anayasa teklifi milletvekili sayısını 550'den 600'e çıkarırken, seçilme yaşını da 25'den 18'e indiriyor. Ancak bu değişiklikler 2019 tarihinde uygulamaya girecek.
Düzenleme ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) üye seçim yöntemi değişecek. Üyelerin yarısını cumhurbaşkanı diğerler yarısını da meclis seçecek.
Askeri yargının kaldırılmasını da öngören düzenleme 21 üyeli anayasaya mahkemesinin üye sayısını 15'e düşürüyor. Teklifle Jandarma genel komutanının Milli Güvenlik Kurulu (MGK) üyeliği sona eriyor.
SEÇİMLER 2019'DA
Anayasa'dan "Yerel seçimlerle genel seçimler arasında bir yıl kalırsa iki seçim aynı anda gerçekleşir" maddesi çıkarılıyor. Böylece yerel seçimler Mart 2019 tarihinde yapılabilecek. Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi de aynı tarihte 3 Kasım 2019'da gerçekleşecek.
Düzenleme, yeni sistemdeki ilk cumhurbaşkanlığı seçimini 2019'da öngördüğünden ve aynı kişiye beşer yıllık iki dönem halinde cumhurbaşkanı olma imkanı getirdiğinden, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın 2019 ve 2024'te yeniden seçilerek, 2029 yılına kadar cumhurbaşkanlığı yapması sözkonusu olabilecek.
ERDOĞAN VE YILDIRIM'IN YORUMLARI
Erdoğan teklifin meclise sunulduğu Cumartesi günü yaptığı açıklamada, "Temennim odur ki bu teklif parlamentodan referandum oylamasıyla, 330'u aşacak şekilde geçer. Ve sonra da milletimize taşır" değerlendirmesini yaptı.
Parlamento'da oy kullanma imkanına sahip 316 milletvekili bulunan AKP, teklif konusunda mutabakata vardığı 39 sandalyeli MHP'nin desteğiyle düzenlemenin referanduma taşınmasını hesaplıyor. Meclisin diğer iki partisi CHP ve HDP ise düzenlemeye karşı çıkıyor.
Cumhurbaşkanlığı teklifinin parlamentoya sunulmasından kısa bir süre sonra konuyla ilgili değerlendirmede bulunan Başbakan Binali Yıldırım şunları söyledi:
"Meclis'in yürütme üzerinde, yürütmenin de meclis üzerindeki bir anlamda etkisi asgariye inmiş oluyor. Bu da meclisi hem güçlendiriyor, hem yürütmeyi güçlendiriyor ama hepsinden daha önemlisi bu değişiklikle artık koalisyon dönemlerine son verilmiş oluyor."
Düzenleme hükümet kurma yetkisini cuhurbaşkanına verdiğinden, partilerin koalisyonla ülkeyi yönetmesi de sona eriyor. Teklifle ayrıca hükümet üyeleri parlamento dışından seçiliyor. Cumhurbaşkanı meclis içinden kabineye üye belirlerse ve bu kişi hükümete girerse, o milletvekili TBMM üyeliğinden istifa etmek zorunda.
Başbakan Yardimcısı Nurettin Canikli ise Cuma günü yaptığı açıklamada başkanlık sistemini öngören teklifle ilgili referandumun Mart ya da Nisan ayında gerçekleşebileceğini söylemişti.