* Başkanın parlamentoyu fesih yetkisi olacak
* Başkanı halk seçecek; büyükelçi ve üst düzey bürokratları başkan atayacak
* Gensoru ve güvenoyu müessesesi kaldırılabilir
Ercan Gurses / Orhan Coskun
ANKARA, 1 Mart (Reuters) - Anayasayı değiştirerek mevcut parlamenter sistemi başkanlık sistemine çevirmeyi hedefleyen AKP yeni teklifiyle parlamentonun feshinden yüksek yargı dahil üst düzey bürokratların atanmasına kadar başkana geniş yetkiler getirmeyi öngörürken, teklifte 2012'de sunulana kıyasla başkanın görev tanımı genişletiliyor.
Söz konusu teklifin referanduma götürülmesi için en az 330 milletvekilinin desteğini almak ise AKP'nin önündeki en önemli engel olarak duruyor. Oy kullanma imkanı olmayan Meclis Başkanı çıkarıldığında AKP'nin bu sınıra ulaşabilmesi için dışarıdan 14 milletvekilinin desteğine ihtiyaç var. Muhalefet partileri başkanlık sistemine karşı çıktığı için Anayasa Uzlaşma Komisyonu dağılmıştı.
AKP'nin teklifi başkana parlamentoyu feshetmenin yanı sıra Anayasa Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Başkanı'nın icraatlarını denetleme yetkisini de veriyor. Gensoru ve güvenoyu müessesesinin kaldırılması planlanan teklife göre, başkan 367 vekilin oyuyla sadece "vatana ihanet" suçlamasından yargılanabilecek.
Muhalefet partileri Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın şimdiden otoriterleştiği ve başkanlık sisteminin bu otoriterleşmeyi daha da güçlendireceği gerekçesiyle başkanlık sistemini getirecek anayasa değişikliğine karşı çıkıyorlar. Ancak AKP'nin girişimleri karşısında başta MHP ve HDP olmak üzere muhalefet partileri bugüne kadar ortak tavır alamadılar.
Reuters'a bilgi veren konu hakkında bilgi sahibi üst düzey bir AKP yetkilisi, "Başkanlık sistemi teklifimiz hazır. Uzlaşma Komisyonu yeniden oluşmazsa, bu teklifimizi bir saat içinde Meclis'e sunarız. Bizim teklifimizdeki başkan ABD'dekinden güçlü olacak" dedi.
AKP'li yetkili, öngördükleri sistemde başkanın parlamentoyu feshetme yetkisi olacağını belirtirken, "Ancak karşılıklı feshetme yetkisi de düşünülebilir" dedi.
AKP'nin 2012'de o dönemin Anayasa Uzlaşma Komisyonu'na sunduğu başkanlık sistemi teklifinde, başkanın parlamentoyu feshetmesi durumunda, başkan da düşmüş sayılıyordu. ABD Başkanlık sisteminde ise senatonun başkanı düşürme yetkisi olmadığı gibi, başkanın da senatoyu fesih yetkisi bulunmuyor.
"ABD'de başkanı delegeler seçerken, öngördüğümüz sisteme göre bizde doğrudan halk seçecek. Bizim sistemimizde büyükelçiler ve yargı dahil üst düzey bürokratları da başkan atayacak" diyen aynı yetkili, "Biz ABD'deki gibi iki değil, tek Meclis öngörüyoruz. Milletvekili sayısı ise 550 olarak kalacak" dedi.
Teklife göre, seçim barajının kaldırılacağını söyleyen aynı yetkili, gensoru ve güvenoyu müessesesinin de kaldırılmasının planlandığını söyledi. Mevcut anayasaya göre bir partinin gensoru vermesi ve 276 güvensizlik oyu ile hükümetler düşürülebiliyor.
Başbakanlık'a yakın bir kaynak ise, öngördükleri sistemde Başbakan'ın konumuyla ilgili olarak, "Başbakan, Başkan Yardımcısı konumuna gelecektir ve ABD'deki gibi iki numaralı koltukta oturacaktır" dedi.
Anayasa Uzlaşma Komisyonu'nun geçen ay dağılmasından sonra TBMM Başkanı İsmail Kahraman siyasi partilere geçen hafta "masaya geri dönmeleri" için gönderdiği mektuba bu hafta cevapların verilmesi beklenirken, başkanlık sistemi konusunda herhangi bir mutabakatın sağlanması ihtimali görünmüyor.
Hükümet Sözcüsü Numan Kurtulmuş da dün akşam Bakanlar Kurulu toplantısı sonrası yeni anayasa için partiler arasında uzlaşma olmaması durumunda parti olarak kendi tekliflerini Meclis Başkanlığı'na sunacaklarını söyledi. ID:nL8N1690EB
330 OY BULUNABİLECEK Mİ?
Erdoğan'ın yetkilerinin artırılmasına AKP'den de destek vermek istemeyenlerin olabileceği yönündeki görüşlere karşın, partinin teklifi blok halinde destekleyeceğini düşündüğünü söyleyen bir hükümet yetkilisi, "AK Parti'nin de teklifi destekleyeceğini bekliyorum. Bir fire olmayacaktır. Bu teklifin referanduma gidecek desteğe ulaşmasını bekliyorum. Sonrasında referandumda gerekli halk desteği sağlanır" dedi.
Başbakan Ahmet Davutoğlu da bugünden itibaren TBMM'de AKP milletvekilleriyle gruplar halinde yapacağı görüşmelerde anayasa dahil gündemdeki konuları görüşecek.
Aynı hükümet yetkilisi, seçilmiş bir cumhurbaşkanı ile seçilmiş başbakanın verimli şekilde çalışmasının sıkıntılara neden olabileceğini belirterek, "Şu anda sistem işliyor ama Türkiye için bu sistem her zaman bir risk unsuru. Bu yıl sonbaharda ya da gelecek yılın başlarında yapılacak bir referandumla güçlü bir başkanlık ve yönetim sisteminin önünün açılması artık zorunluluk" dedi.