* Konut, otomotiv, beyaz eşya ve mobilyada vergi indirimleri uzadı
* İndirim enflasyonda Nisan'da beklenen baz etkisini öteledi
* Karar faiz indirimlerinde TCMB'nin elini kuvvetlendirecek
* İndirimlerin bütçeye ilk etkisi 9 mlyr TL civarında öngörülüyor
* Bütçeye net etki ihmal edilebilir kalacak-ekonomi yetkilisi (TCMB'nin faiz kararına ve bütçeye etkisi, görüş, hisse hareketi eklendi)
Nevzat Devranoglu / Can Sezer
ANKARA/İSTANBUL, 21 Mart (Reuters) - Konut, otomotiv, beyaz eşya ve mobilya sektörlerinde geçen yılın son iki ayında devreye alınan ve bu ay sonunda sona erecek vergi indirimleri uzatılırken, uzmanlar kararın zayıf seyreden ekonomik aktivite ve tüketime destek olmasını, Merkez Bankası'nın ilk faiz indiriminde elini kuvvetlendirmesi bekliyor.
Öte yandan kararın bütçeye etkisinin 9 milyar TL civarında vergi kaybı olarak hesaplanabileceğini belirten bir ekonomi yetkilisi net etkinin ise tüketimdeki kayıpların sınırlanacak olması ve ekonomik aktivite yaratılacak etkiyle birlikte "ihmal edilebilir" düzeyde kalacağını belirtti.
Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yer alan Cumhurbaşkanı kararına göre, konut alımlarında 31 Mart'ta sona ermesi öngörülen yüzde 18 yerine yüzde 8 KDV uygulaması 31 Aralık'a kadar devam edecek. Tapu harçlarındaki yüzde 4'ten yüzde 3'e indirim de yıl sonuna kadar devam edecek.
Ayrıca beyaz eşyada sıfır ÖTV uygulaması Haziran sonuna kadar, mobilyada KDV'nin yüzde 18 yerine yüzde 8 olarak uygulanması da yıl sonuna kadar uzatıldı.
Otomobil ve hafif ticari araç satışlarında geçen yıl Kasım ayında devreye alınan ve daha önce Mart sonuna kadar uzatılan ÖTV ve KDV indirimi ikinci defa uzatılarak Haziran sonuna kadar geçerli hale getirildi.
Tüketim talebi açısından önem arzeden vergi indirimlerinin enflasyon ve bütçeye etkisi başta olmak üzere makro ekonomik dengeler üzerinde belirleyici olması bekleniyor.
Reuters'a bilgi veren konu hakkında bilgi sahibi bir ekonomi yetkilisi, "Uzatılan vergi indirimleri nedeniyle devletin tahsilatından vazgeçtiği vergi tutarı yaklaşık 9 milyar TL olarak hesaplanabilir. Ancak bu tutarın tamamı bütçeye negatif etki olarak yansımayacak. Hatta tüketimdeki kayıpları sınırlayacağı için vergi indirimlerinin bütçeye net etkisini ihmal edilebilir düzeyde tutacak" dedi.
ÖTV ve KDV indirimlerinin 2018 yıl sonu enflasyonunu yaklaşık 1 puan aşağı çektiği hesaplanıyor. İndirimlerin uzatılmaması halinde enflasyona Nisan ayı ile birlikte sert bir yukarı yönlü etki bekleniyordu. Enflasyonu yükseltici bu etki indirimlerin son tarihine ertelenmiş oldu.
Geçen yıl Ekim ayında yüzde 25.24 ile son 15 yılın rekor seviyesini gören enflasyon, bundan sonra ancak sınırlı geriledi ve Şubat'ta yüzde 19.67'ye indi. Bankacılar Nisan ayı enflasyon verilerinde vergi indirimlerinin iptalinden kaynaklı bir enflasyon artışı bekliyordu. Ancak bu beklenti bugün açıklanan kararlarla birlikte daha sonraya ertelendi. Bu erteleme ise ekonomistlere göre Merkez Bankası'nın faiz indirimlerinde elini kuvvetlendirecek.
Ekonomistlerin hesaplamalarına göre Nisan'da yıllık enflasyonda beklenen yukarı etki yaklaşık 1 puan civarındaydı. Vergi indirimlerinin uzatılmasıyla birlikte bu beklenti de en azından vergi indirimlerinin sona ereceği döneme kadar ötelendi.
QNB Finansbank Ekonomisti Deniz Çiçek, "Mobilyada yılsonuna uzatılan indirimin enflasyona etkisi sınırlı olacak. Beyaz eşya ve otomotivdeki indirim ise yıl içinde geri alınacağından, bunun yılsonu enflasyon beklentimize etkisi olmayacak. Fakat yıl içindeki enflasyon patikası Nisan-Haziran arasında biraz aşağı gelecektir" dedi.
Çiçek, uzatılan vergi indirimleriyle birlikte devreye girecek fiyat artışlarının enflasyonun düşüşe geçmesi beklenen Haziran sonrasına kayacağına dikkat çekerek, "Bunu da Haziran PPK toplantısında faiz indirimini kolaylaştıracak bir gelişme olarak yorumluyoruz" dedi.
Reuters'ın 17 kurumun katılımı ile gerçekleştirdiği güncel ankete göre TCMB'nin faiz indirimlerine Haziran ayında başlaması ve seri indirimlerin yılın kalanında 500 baz puana ulaşması bekleniyor. SENEDİ PİYASASINA ETKİLERİ
Analistler vergi indirimlerinin uzatılmasının yurtiçi pazarda zayıf olan talepte bundan sonra devam edebilecek daralmanın önüne geçilmesini sağlayabileceğini ifade ediyorlar.
Vergi indirimi kapsamına giren başlıca pazarlardan otomobil ve hafif ticari araç pazarı, araç fiyatlarındaki sert artış ve faizlerdeki keskin artış nedeniyle geçen yıl vergi indirimleri öncesinde aylık bazda 70'e varan oranlarda daralmış, vergi indirimleri daralma hızını yüzde 40'lara indirmişti.
Ancak vergi indirimlerine rağmen satışlardaki daralma Ocak-Şubat ayında yüzde 52 olarak gerçekleşti. Otomotiv sektörü geçen yılın tamamında yüzde 35 daralarak 642,000 adete inen satışların bu yıl 450,000'e ineceğini tahmin ediyor. eşya iç satışları da ÖTV teşvikinin frenleyici etkisine rağmen 2018'de yüzde 17 daraldı. Beyaz eşya sektörü ÖTV indirimlerinin yıl sonuna kadar uzatılmaması halinde yüzde 15 daha daralma öngörüyor.
TEB Yatırım'ın değerlendirmesinde, "Vergi indirimlerinin uzatılması nedeniyle talepte belirgin bir artış beklemiyoruz. Ancak tüketici harcamalarının yılın ikinci çeyreğinde daha fazla daralmasının önüne geçecektir" denildi.
Yatırım Finansman şu ana kadarki vergi indirimlerin pazardaki zayıf koşullar önüne geçmede sınırlı etkisi olduğu belirterek, "Ancak tüketicilerin alım gücünün daha fazla güç kaybetmesinin önüne geçecek ve (otomotiv, beyaz eşya vb) pazarların yıl sonu büyüklük tahminlerine ulaşılmasını bir miktar destekleyecektir" denildi.
Diğer bir analist iste pazarlarda toparlanma için geçen yıl sert yükselen kredi faizlerinin daha da azalması gerektiğini belirtti.
Vergi indirimlerinden etkilenen pazarlara üretim yapan şirketlerin hisselerinde belirgin bir kazanım görülmedi.
Otomotiv üreticisi ve perakendecisi Tofaş TOASO.IS yüzde 0.4, Ford Otosan FROTO.IS yüzde 0.3 yükselirken, sadece araç ithalatı ve satış alanında faaliyet gösteren Doğuş Otomotiv DOAS.IS yüzde 1 yükseldi.
Vestel Elektronik VESTL.IS yüzde 5 yükselirken, Arçelik ARCLK.IS hisseleri yüzde 1 düştü, mobilya üreticisi Yataş YATAS.IS yüzde 0.2 yükseldi.
Hisselerin kazanımları yüzde 0.4 yükselen BIST-100 endeksine yakın düzeylerde gerçekleşti.
OTOMOTİV SEKTÖR TEPKİSİ
Otomotiv sektörü temsilcileri vergi indiriminin uzatılmasını memnuniyetle karşılarken, yurtiçi araç pazarının tekrar geçen yılki daralma öncesi 1 milyon adet düzeyine çıkması gerektiğine dikkat çekti.
Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), "(vergi indiriminin uzatılmasını) büyük bir memnuniyetle öğrenmiş bulunuyoruz..." derken, otomotiv tedarik sanayini temsil eden TAYSAD da, "(iç pazara) bu olumlu katkının sürekliliğinin sağlanması da elzemdir. Avrupa piyasalarında da bir miktar durgunluğun başladığı bu dönemde, yurt içi piyasada böyle bir destek mekanizmasının sağlanmasından umutluyuz" dedi. (Redaksiyon Birsen Altaylı)