(Detaylar ve diğer açıklamalar yer alıyor)
Orhan Coşkun
ANKARA, 30 Temmuz (Reuters) - Ukrayna ile yaşadığı sorunun ardından bu ülkeyi by pass ederek doğalgazını Karadeniz'in altından geçirerek Türkiye topraklarından çıkacak Türk Akımı ile Avrupa'ya taşımayı planlayan Rusya'nın Türkiye ile yürüttüğü müzakerelerde ilerleme sağlanamadı ve görüşmeler donduruldu.
Reuters'a konuşan, konu hakkında bilgi sahibi yetkili ve kaynaklar, Türkiye'nin en büyük doğalgaz tedarikçisi olan Rusya'nın Türk Akımı için yürütülen müzakerelerde birbiriyle çok bağlantısı olmayan ve kademeli olarak hayata geçirilebilecek birçok konunun aynı anda karara sağlanmasını istediğini söylediler.
Kaynaklar, Gazprom'un GAZP.MM Türkiye'ye verdiği doğalgaz fiyatlarında 1 Ocak 2015'ten geçerli olacak yüzde 10.25'lik indirime dair anlaşmayı imzalamamasının da temel sorunlardan biri olduğunu belirttiler.
Güney Akım Projesi'ni iptal eden Rusya bunun yerine Rusya'dan Türkiye'ye Karadeniz'den gidecek yıllık 63 milyar metreküp kapasiteli Türk Akımı boru hattının inşasını önermiş ve iki ülke 1 Aralık 2014'te bu konuda mutabakat zaptı imzalamıştı.
Yetkili, Türkiye'nin doğalgaz fiyat indirimine dair anlaşmanın imzalanmasını istediğini ancak Rusya'nın Türk Akımı ile ilgili taleplerinin karşılanmasını talep ettiğini belirtti.
Haziran ayında Türkiye, Türk Akımı hattının denizaltı kesiminin mühendislik çalışmaları için izin verirken, bu inşaat iznini kapsamamıştı.
Bir enerji yetkilisi, "Türkiye ile Rusya arasında sürdürülen Türk Akımı Projesi'ne dair görüşmelerde ilerleme sağlanamıyor bir anlamda donduruldu. Çünkü taraflar arasında sürdürülen görüşmeler kesildi, ne zaman yeniden ele alınacağını şu anda kestirmek çok zor" dedi.
Türk Akımı projesinin ortaklarından Gazprom konu hakkında yorum yapmadı.
Türkiye ile Rusya 1 Ocak'tan geçerli olacak şekilde doğalgaz fiyatlarında yüzde 10.25'lik indirimde anlaşmış ancak nihai imzalar atılamadığı için indirim yürürlüğe girememişti.
Proje hakkında bilgi sahibi bir kaynak, "Rusya, Türk Akımı ile ilgili imzaların ardından fiyat indirimi anlaşmasının imzalanmasını istiyor. Başlangıçta bu durum böyle değildi. Öncelikle doğalgaz fiyat indiriminde imzaların atılması gerekiyor" dedi.
Türkiye'nin yıllık doğalgaz tüketimi yaklaşık 50 milyar metreküpken, Rusya 28-30 milyar metreküple Türkiye'nin en büyük doğalgaz tedarikçisi durumunda bulunuyor.
"Rusya, Türkiye'den çok kısa süre içinde bir pakete giremeyecek büyüklükteki konuların kabul etmesini bekliyor. Bu mümkün değil. Rusya halen dört hattın yapılmasına dair hakkı almak istiyor ancak bizim için tek hatta dair izin verilmesi söz konusu olabilir" diyen enerji yetkilisi, "Doğalgazdaki yüzde 10.25'lik indirimin imzalanması önemli ve bu Türkiye'nin hakkı" dedi.
Türk Akımı'nın deniz altından ilerleyecek kesimi, her biri 15.75 milyar metreküp kapasiteli dört hattan oluşacak. Hatlardan yalnızca biri Türkiye'ye gaz taşıyacak ve Batı Hattı'ndan gelecek olan gazın yerini alacak.
Yetkili, Rusya ile anlaşmanın imzalanamaması halinde Türkiye'nin uluslararası tahkime gitmesinin bir hak ve seçenek olduğunu belirterek, "Tahkim için verilmiş bir karar yok ancak gerekmesi halinde hızlı şekilde bu konuda adım atılar. Tahkim ile Türkiye istediği indirimi zaten uluslararası tahkim mahkemesinde alır. Tahkim süreci başlatılsa bile anlaşma sağlanırsa dava geri çekilebilir" dedi.
Reuters'ta 26 Haziran'da yer alan bir haberde, Türkiye ile Rusya arasında doğalgaz fiyatlarında 1 Ocak 2015'ten geçerli olacak fiyat indirimi konusunda 1 Temmuz'a kadar işlemin tamamlanamaması halinde BOTAŞ'ın Gazprom'a karşı uluslararası tahkime gitme hakkının doğacağı yer almıştı. ID:nL8N0ZC27C
Reuters'a değerlendirmelerde bulunan batılı bir diplomat da, Türk ve Rus tarafının bağlayıcı bir metne imza atmaya yakın olmadığını belirterek, "Benim izlenimim, Türkler oldukça rahatsız ve hatta gaz tedariki için alternatif kaynak arayışlarına da bakıyorlar. Güney Koridoru'nda Türkmen gazını tedarik etmek için Azerbaycan ve Türkmenistan arasında bir anlaşmaya aracılık etmek gibi mesela" dedi.
Aynı diplomat, "Genel olarak edindiğim izlenim, görüşmelerin bir durgunluk noktasında olduğunu ve kaydadeğer hiçbir ilerlemenin olmadığı yönünde" dedi.
2016 SONUNA YETİŞMESİ ZOR
Aynı yetkili, yeni hükümetin kurulması için çalışmaların devam ettiğini, bunun olmasıyla süreçte ilerleme sağlanabileceğini, Rusya'dan da bu yönde bazı açıklamalar geldiğini belirterek, "Yeni hükümeti bekliyoruz diyorlar ama görüşmeleri kesilmesi bu hattın 2016 sonunda akmaya başlamasına dair Rusya'nın belirlediği takvimi geçersiz kılacak. Zaten zorlukları olan bir projeyken şu anda önemli bir zaman kaybı söz konusu" dedi.
Reuters'ta 11 Mart'ta yer alan haberde, öngörülen çalışmaların zamanında tamamlanamadığını ve ilk gaz akışının planlandığı gibi Aralık 2016'ya yetişmesinin zor olduğu ifade edilmişti.
Yetkili, "Türkiye ile Rusya her zaman yakın, müttefik ve enerjide önemli partner bu konuda soru işaret yok ama Türkiye'nin haklarının da zamanında teslim edilmesi çok önemli, Türkiye Rusya'dan bunu bekliyor" dedi.
Projeye göre boru hattı 660 kilometre boyunca Güney Akım için öngörülen güzergahı izleyecek, daha sonra 250 kilometre boyunca Türkiye'nin Avrupa kıtasındaki topraklarına doğru ilerleyecek.