Ceyda Caglayan
İSTANBUL, 22 Mart (Reuters) - ABD ve İngiltere, Türkiye'den bu ülkelere yapılacak uçuşlarda yolcuların kabinde elektronik cihaz taşımasına güvenlik gerekçesiyle sınırlama getirirken; İstanbul'un transit uçuş merkezi olarak cazibesini azaltabilecek bu adım, kalıcı hale gelirse İstanbul'u bölgesel bir merkez olarak konumlandırmayı amaçlayan üçüncü havaalanı projesinin etkinliğini de sınırlayabilir.
Özellikle transfer yolcu kayıplarına neden olabilecek bu karar, THY'nin küresel rakiplerine karşı pazar payı kaptırması riskini beraberinde getirirken; THY'nin yanı sıra karadan etkilenecek Pegasus PGSUS.IS ve TAV'ın TAVHL.IS gelirlerinde de aşağı yönlü etki yaratabilir.
Analistler, kararın ne kadar süre uygulanacağına yönelik belirsizlik ve uygulamanın etkilerinin tam olarak ölçülememesi nedeniyle havacılık hisseleri ile ilgili değerlemelerde henüz bir değişikliğe gidilmeyeceğini belirtse de, yolcu sayısının düşeceği beklentisinin baskıladığı havacılık hisselerindeki negatif ayrışma dikkat çekiyor.
ABD, THY dahil bazı yabancı havayollarıyla ülkeye gelen yolcuların cep telefonundan büyük elektronik cihazlarını kabine almalarını yasakladı.
İngiltere de, kamu güvenliği gerekçesiyle aralarında Türkiye'nin de bulunduğu altı ülkeden yapılan uçuşlarda kabin içine alınan elektronik cihazlara sınırlama getirdi. İngiltere'nin kararı, THY, Pegasus ve AtlasGlobal'i etkiliyor.
Söz konusu gelişmenin Türk havacılık şirketlerinin yanı sıra, makro açıdan bakıldığında İstanbul'un bölgesel bir transit uçuş merkezi olarak konumlandırılması stratejisini olumsuz etkileyebileceğini belirten İş Yatırım Araştırma Müdür Yardımcısı Esra Şirinel, uygulamanın üçüncü havalimanının Avrupa'daki diğer havalimanlarına karşı rekabet şansını azaltabileceğine işaret etti.
Şirinel, "Üçüncü havalimanının en büyük amacı İstanbul'u bir hub olarak kullanmaktı. Ancak bu ve bunun gibi güvenlik önlemleri kalıcı olursa İstanbul'un transit uçuş merkezi cazibesini azaltabilir. Uygulamanın süresi uzayıp kalıcı hale gelirse üçüncü havalimanına yönelik beklentiler olumsuz etkilenebilir" diye konuştu.
İstanbul'a yapılacak üçüncü havalimanının yaklaşık 90 milyon yolcu kapasiteli birinci etabının 2018 yılı başlarında faaliyete geçmesinin hedeflendiği açıklanmıştı.
Deniz Yatırım Analisti Selim Kunter de, "ABD ve İngiltere'nin aldığı kararlar, bu bölgeye bakışı da olumsuz etkileyecek. İstanbul'a üçüncü havalimanı projesinde uzun vadeli hedef, buranın bir hub olmasını sağlamaktı. Ancak bu, İstanbul ve Dubai'nin bölgede bir hub olma özelliğini kıracak bir gelişme" dedi.
THY KÜRESEL RAKİPLERE KARŞI PAZAR KAYBI YAŞAYABİLİR
Kunter, özellikle Ortadoğu'dan İstanbul aktarmalı uçan yolcuların diğer ülke havayollarına kayabileceğine işaret ederek, "Örneğin Tel Aviv gibi şehirlerden ABD'ye uçacak yolcular Türkiye aktarmalı olarak uçmak yerine Lufthansa gibi havayolları ile Frankfurt aktarmalı uçmak isteyebilirler" dedi.
ABD ve İngiltere'nin aldığı kararlardan en fazla etkilenecek şirketlerin başında THY'nin geldiğine dikkat çeken Ünlü&Co da bu sabah yayınladığı raporda şöyle dedi:
"İş nedeniyle dizüstü bilgisayar ve diğer cihazlara erişim ihtiyacı duyan transfer yolcuların ağırlığı nedeniyle Türk Hava Yolları ve Emirates gibi körfez şirketleri ABD'nin yasağından en fazla etkilenecek şirketler. Bu yolcular kolaylıkla Lufthansa gibi havayolları ile Frankfurt gibi Avrupa merkezleri üzerinden seyahatlerini gerçekleştirebilirler."
ÜST DÜZEY YETKİLİ: KARAR TİCARİ KAYGILARLA ALINDI
Üst düzey bir Türk yetkili ise Reuters'a yaptığı değerlendirmede, ABD ve İngiltere'nin bu kararının "güvenlik endişesiyle" alındığına yönelik gerekçelerinin inandırıcı olmadığını ve kararın tamamen ticari kaygılarla alındığını söyledi.
Yetkili, "Belli bir güvenlik endişesi olsaydı, 10 gün denir ve ona göre bir sınırlama yapılırdı. Türkiye'de havaalanları güvenliği Avrupa ülkelerinin kesinlikle altında değil. Avrupa'da bazı ülkelerde çok ciddi terör saldırıları oldu ama örneğin bu ülkelere yönelik herhangi bir sınırlama yok... Görünen o ki bu karar tamamen ticari kaygılarla alındı" dedi ve ekledi:
"Türkiye ulaşımda bir hub konumunda ve birçok uçuş buradan yapılıyor. Ayrıca THY bir çok destinasyonu uçuş listesine ekliyor. Üçüncü havaalanı yapımı da devam ediyor ve Türkiye uçuş güzergahında ve aktarmada dünyanın en önemli alanlarından biri konumunu güçlendiriyordu. Ticari olarak THY zarar görecek ama bu karar büyük haksızlık içeriyor."
THY Şubat sonu itibarıyla iç hatlarda 49, dış hatlarda ise 247 noktaya uçuş gerçekleştiriyor.
Aynı yetkili, kararın şu aşamada durdurulmasının mümkün olmadığını ama yumuşatılması için çaba gösterildiğini belirterek, "Bu kararın ticari zarar dışında Türkiye'nin politik görünümüne de ciddi bir hasar oluşturma potansiyeli var. En üst seviyede bu konu takip ediliyor" dedi.
HAVACILIK ŞİRKETLERİNİN GELİRLERİNDE DÜŞÜŞ YAŞANABİLİR
Gelişmelerin Türk havacılık şirketlerinde gelir kaybına yol açabileceğini söyleyen İş Yatırım'dan Şirinel, "Karar kalıcı olursa THY'de özellikle transfer yolcular tarafında olumsuz etki bekleniyor. Diğer havayolları ile rekabet kaybına neden olacak. İngiltere'nin de böyle bir yasaklamaya gitmesi de THY'nin yanı sıra Pegasus'un da olumsuz etkilenmesine neden olacak. Ayrıca yüksek bir sezon olan yaz dönemine giriyor olmamız da önemli" dedi ve ekledi:
"Karar ayrıca yolcularda psikolojik bir etkiye de neden olabilir. İstanbul'da güvenlik sorunu olduğunu düşünüp, bu noktayı kullanmak istemeyebilirler."
Yaşanabilecek olası yolcu kaybının maliyetinin ise net olarak hesaplanamadığını belirten Şirinel, "Matematiksel olarak hesaplamak çok zor. Çünkü THY gelir dağılımını ülke bazlı olarak değil kıta bazlı açıklıyor" dedi.
THY'nin internet sitesinde yer alan bilgiye göre, şirketin bölgesel gelir dağılımında kıta Amerikası'nın payı yüzde 14 seviyesinde bulunuyor. Söz konusu bölge şirketin satış noktası bazında gelir dağılımında ise yüzde dokuz pay sahibi.
Pegasus yetkililerinin Reuters'a verdiği bilgiye göre, İngiltere uçuşlarının Pegasus'un 2016 yolcu sayısındaki payı ise yüzde 2-3 civarında bulunuyor.
Pegasus Genel Müdürü Mehmet Nane, Reuters'a yaptığı değerlendirmede, "Karar elbette negatif etkileyecek. Çünkü yolcuların belli bir özgürlüğü ellerinden alınacak. İngiltere'ye uçuşlarımızda Türk yolcuların yanı sıra Ortadoğu gibi ülkelerden transfer yolcularımız da var. Ancak orada da birçok havayolu çıkışı bu uygulamaya maruz kalacağı için yolcu sayısından ziyade, öncelikle yolcu memnuniyetinde bir düşüş yaşayacağımızı düşünüyorum" dedi.
TAV'DAKİ ETKİLENME DAHA SINIRLI KALABİLİR
Deniz Yatırım'dan Kunter, THY ve Pegasus'un yanı sıra, TAV'ın da negatif bir etkilenme yaşayacağını belirterek "TAV transfer yolculardan ziyade, direkt uçuşlardan daha fazla kazanıyor. Ancak sonuçta her iki taraftan da gelir kaybı yaşayacak. Fakat TAV'ın portföyü geniş olduğu için havayollarına göre daha sınırlı etkilenecektir" diye konuştu.