(Albayrak'ın açıklamaları eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 11 Aralık (Reuters) - Cari denge TL'deki değer kaybının ithalatı yavaşlatması ve zayıf büyümeyle üst üste üçüncü ayında da fazla verirken finansman kalitesinde bozulma ise belirginleşiyor.
Türkiye ekonomisi, iktisadi faaliyetteki yavaşlama ve ithalattaki azalışla birlikte Ağustos ve Eylül aylarının ardından Ekim ayında da fazla verdi. Ekim ayında cari fazla 2.77 milyar dolar olurken ekonomistler Kasım ayında da azalan bir trendde de olsa cari fazla öngörüyorlar.
Merkez Bankası verilerine göre Ocak-Ekim döneminde cari açık 27.17 milyar dolar olurken, TCMB açıklamasında "Cari işlemler hesabının fazla vermesinde, bir önceki yılın Ekim ayında 5.64 milyar dolar açık veren dış ticaret dengesinin bu yılın aynı ayında 799 milyon dolar fazla vermesi ve hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin bir önceki yılın aynı ayına göre 447 milyon doları artarak 3 milyar dolara yükselmesi etkili olmuştur" denildi.
TCMB verilerine göre, on iki aylık cari işlemler açığı ise Mayıs ayındaki bu yılın tepe noktası olan 57.4 milyar dolardan Ekim itibarıyla 39.4 milyar dolara geriledi. 12 aylık birikimli açıkta son 5 ayda yaşanan düşüş 18 milyar doları buldu.
Reuters'ın 16 kurumun katılımı ile yaptığı ankete göre ekonomik aktivitenin yavaşlaması ve kurdaki yükselişin ithalat maliyetlerini yukarı çekmesi sonucu ithalatta azalma ve dış ticaretteki daralmaya paralel cari dengenin Ekim'de 2.55 milyar dolar fazla vermesi bekleniyordu. fazla beklentilerin hafif üzerinde ancak tahmin aralığının içinde gerçekleşti.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise bugün düzenlenen Reform Eylem Grubu basın toplantısında cari dengede Ekim ayında "rekor" düzeyde bir rakam ortaya çıktığına dikkat çekerek, "Dengelenme süreci güçlü devam ediyor" dedi.
Albayrak, Kasım ve Aralık aylarına ilişkin öncü verilerin ekonomideki dengelenme sürecinin çok daha iyi bir noktaya gittiğine işaret ettiğine de dikkat çekerek, "Yıl sonunda cari açığın 30 milyar doların altında kalacağına yönelik sinyalleri almaya başladık" dedi.
Albayrak, 2018 sonunda Yeni Ekonomi Programı'nda yer alan enflasyon, cari denge ve büyümede hedeflerden "çok daha pozitif" bir tablonun ortaya çıkacağını da söyledi.
Ağustos ve Eylül ayında da cari fazla veren Türkiye ekonomisi öncesinde ise en son 2015 yılı Eylül ayında 218 milyon dolar ile cari fazla vermişti. Türkiye ekonomisinde 2.7 milyar doların üzerinde cari fazla TCMB'nin internet sitesinde aylık veri setinin başladığı Aralık 1984'ten beri görülmemişti.
Şekerbank Başekonomisti Gülay Elif Yıldırım, son üç ayda TL'deki değer rekor kaybıyla birlikte ithalat maliyetlerindeki artışın iç talepteki yavaşlamayı da beraberinde getirmesiyle birlikte ithalat talebinin azaldığına dikkat çekerek, "Ödemeler dengesinde son üç ayda görülen fazlanın ana nedeni iç talebin ciddi şekilde yavaşlamasıdır. Ödemeler dengesinin Kasım ayında da azalan bir hızda da olsa fazla vermesini bekliyoruz" dedi.
Yıldırım, ödemeler dengesinin fazla vermesine karşın yaşanan sermaye çıkışlarına dikkat çekerek, "Türkiye ekonomisi cari fazla verdiği dönemde ciddi bir sermaye çıkışı ile karşı karşıya kalmıştır. TL'deki değer kaybının belirginleştiği Ağustos, Eylül ve Ekim aylarında finans hesabındaki sermaye çıkışı 21.3 milyar dolar oldu. Yılın ilk 10 ayındaki 27.2 milyar dolarlık açığa ilaveten 6.5 milyar dolarlık net sermaye çıkışı yaşandı" dedi.
TCMB verilerine göre doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 784 milyon dolar azalarak 699 milyon dolar oldu. Verilere göre Ekim'de portföy yatırımlarında 491 milyon dolar tutarında net giriş kaydedildi.
Diğer yatırımlarda ise Ekim ayında 4.8 milyar dolar tutarında net çıkış gerçekleşti.
"İlk 10 aylık finansman ihtiyacının önemli bir kısmı TCMB rezervlerinden ve net hata noksan ile karşılandı" diyen Yıldırım, "İlk 10 ayda 27.2 milyar dolar cari açık ve 6.5 milyar dolarlık sermaye çıkışı ile toplamda 33.7 milyar dolar finansman açığı oluştu. Bunun 18.4 milyar doları net hata noksan 15.2 milyar doları ise TCMB rezervlerinden karşılandı. Sermaye çıkışlarının özellikle Ağustos-Ekim 2018 döneminde ciddi şekilde ivmelenmesi ve 21.3 milyar dolar olması TL'nin bu dönemdeki rekor değer kaybını açıklamaktadır. O dönemde uluslararası ilişkilerde yaşanan gerginlik sadece sermaye tarafını baskılamamış büyüme tarafında da baskıya sebep oldu."
Yıldırım bunu dünkü büyüme verilerinde de görüldüğüne dikkat çekerek, "Bu baskı büyümede ciddi bir yavaşlamayı beraberinde getirdi. Öncü göstergeler ve ödemeler dengesi verileri büyümedeki ivme kaybının son çeyrekte devam edeceğini gösteriyor" dedi.
YIL SONU BEKLENTİLERİ AŞAĞI REVİZE EDİLİYOR
Türkiye ekonomisinde ithalatta azalış trendi ve iktisadi faaliyette yavaşlama devam ederken bu düşüşler Reuters ödemeler dengesi anketlerindeki cari açık beklentilerine de yansıyor. Reuters anketlerinde Haziran ayındaki yıl sonu cari açık beklentisi 53 milyar dolar iken bu beklenti Ekim ayında 30 milyar doların altına inmiş durumda. ödemeler dengesinde turizm gelirleri ve petrol fiyatlarındaki düşüşün önemli iki olumlu gelişme olduğuna dikkat çekiyorlar.
Öte yandan iktisadi faaliyete ilişkin beklentiler de kötüleşmeye devam ediyor.
TL'deki sert değer kaybı, finansal koşullardaki sıkılaşma ve iç talepteki yavaşlamanın etkisiyle üçüncü çeyrekte ekonomideki büyüme yüzde 1.6'ya yavaşlarken, beklentiler yavaşlamanın yerini bu yılın son çeyreği itibarıyla daralmaya bırakması yönünde. enflasyon başta olmak üzere bozulan makro dengeler, şirketlerin artan döviz borcu, hükümetten ekonominin dengelenmesi için adım beklentileri, TCMB'nin para politikasına yönelik soru işaretleri gibi unsurların yanı sıra ABD ile bozulan ilişkiler kaynaklı siyasi riskler TL'nin bu yıl sert değer kaybetmesine yol açtı. Dolar/TL 13 Ağustos'ta 7.24 ile tarihi zirvesini test etmişti. TL tarihi zirvenin ardından ise yüzde 30'un üzerinde değer kazancı ile 5.35 civarında işlem görüyor.