(Görüş ve ayrıntılar eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 14 Mayıs (Reuters) - Cari açık Mart ayında petrol fiyatı ve altın ithalatındaki artışın sürmesiyle 4.81 milyar dolar ile beklentilerin üzerinde gerçekleşirken, genişlemenin sürdüğü 12 aylık açık 55.4 milyar dolara yükseldi. Ekonomistler cari açıktaki genişlemenin yan sıra finansman kalitesindeki bozulmaya da dikkat çekti.
TL'de son aylarda gözlenen değer kaybının da ortaya koyduğu üzere Mart ayında portföy yatırımlarından çıkış ve doğrudan yabancı yatırımlarda azalma öne çıkıyor.
Öte yandan öncü dış ticaret verisi Nisan'da da cari açıkta yükseliş olacağına işaret ederken, ekonomistler yılın ikinci yarısında ise iç talep ve altın ithalatında beklenen ivme kaybı ile turizm gelirlerinde artışın genişlemeyi sınırlamasını bekliyor.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Mayıs başında yaptığı açıklamalarda, cari açıktaki artışın büyük ihtimal ile geçici olduğunu söyleyerek, "Çünkü cari açıktaki bozulma büyük oranda altın ithalatı ve petrol fiyatlarının artışından kaynaklanıyor. Tüketici kredilerindeki yavaşlama cari açıktaki artışı sınırlayacak. Ayrıca turizmde ciddi bir toparlanma var. Ayrıca gereken tedbirleri aldık, almaya devam edeceğiz" demişti. Bankası (TCMB) verilerine göre, cari işlemler açığı, geçen yılın Mart ayına göre 1.7 milyar dolar artarak 4.81 milyar dolar olurken, 12 aylık cari işlemler açığı Şubat'taki 53.7 milyar dolardan 55.4 milyar dolara yükseldi.
Reuters'ın 12 ekonomistin katılımıyla yaptığı ankete göre, Mart ayında cari açığın 4.125 milyar dolar olması bekleniyordu. çeyrekte ise cari açık 16.4 milyar dolar olarak gerçekleşti.
İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, çekirdek cari açığın (altın ve enerji açık) 7.3 milyar dolarla henüz alarm zilleri çalacak seviyede olmasa da iç talepteki canlanmanın gecikmeli yansımasına bağlı olarak Eylül 2017'den bu yana genişlemeye devam ettiğini söyleyerek, "Son olarak Mart'ta finansman tarafında kayda değer bir bozulma görüldü. Cari açık finansmanında 2.9 milyar dolarlık net hata noksan girişi ve rezerv erimesi etkili oldu. Cari açıktaki genişlemeden daha da önemlisinin finansman kalitesindeki bozulma olduğunu düşünüyoruz. Önümüzdeki aylarda yakından takip etmek gerekiyor" dedi.
Yılın kalanında turizm gelirlerindeki artış ve yılın ikinci yarısında iç talepte beklenen ivme kaybının yılın kalanında cari açıktaki genişlemeyi sınırlayacak faktörler olacağını söyleyen Kömürcüoğlu, "Öte yandan petrol fiyatlarındaki artış, altın ticaretindeki bozucu etkinin sona ermemesi cari açığın genişlemesine neden oluyor. Tüm bu gelişmeler ışında yıl sonu cari açığın bu yıl toplamında 55 milyar dolar seviyesinde (milli gelirin yüzde 6'sı) olmasını bekliyoruz" dedi.
Dolar/TL beklentilerin üzerindeki cari açık verisi sonrası ilk tepki olarak 4.3330'dan 4.3395'e kadar yükseldi.
TCMB açıklamasında, "Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 1.7 milyar dolar artarak 4.61 milyar dolara yükselmesi, birincil gelir dengesi açığının 240 milyon dolar artarak 1.31 milyar dolara yükselmesi ve bir önceki yılın Mart ayında 240 milyon dolar net giriş kaydeden ikincil gelir dengesinin bu yılın aynı ayında 6 milyon dolar net çıkış kaydetmesi etkili olmuştur" denildi.
Mart ayında tarihin en yüksek ihracatı yapılmış ancak ithalattaki artış hızı ihracat artışının iki katından fazla olmuştu. açık Şubat ayında 4.52 milyar dolar, geçen yılın Mart ayında ise 3.12 milyar dolar olmuştu.
TCMB verilerine bakıldığında TL'de Mart ayından bu yana gözlenen değer kaybı eğiliminin de ortaya koyduğu üzere Mart'ta portföy yatırımlarından 2.38 milyar dolarlık net çıkış kaydedildi. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 269 milyon dolar azalarak 1.03 milyar dolar olarak gerçekleşti.
QNB Finansbank Ekonomisti Deniz Çiçek küresel faizlerin artması, içeride kur ve faizlerin yükselmesi ve para politikasının sıkılaşmasıyla yılın ikinci yarısında iç talebin ivme kaybedeceğini, altın ithalatının da bir noktada normalleşmesini beklediğini söyledi.
Son dönemde konut kredi faizlerinde düşüş ve teşviklerin devam edecek olmasına yönelik olarak Çiçek, bunların talebe pozitif etkisinin olacağını ancak dış koşullar sermaye girişlerinin hızlanmasına izin vermezse büyümenin geçen seneki gibi çok yüksek seviyelerde korunmasının zor olduğunu söyleyerek, şöyle devam etti:
"Fed ve ECB politikalarının seyri küresel finansal koşulların daha da sıkılaşacağını gösteriyor. Bu şartlarda dış finansman bulmak daha zor ve maliyetli olacaktır. Diğer taraftan Mart'ta portföy başta olmak üzere finans hesaplarından 2.9 milyar dolarlık sermaye çıkışı var. Kur ve tahvil faizlerindeki yükseliş zaten portföy çıkışlarının işaretiydi. FDI'da zayıflık zaten uzun süredir devam eden bir durum. TCMB rezervleri ve net hata noksanda görülen girişler cari açığın ve sermaye çıkışlarının finansmanını sağladı. Buna bakınca Mart ayının finansman açısından çok olumsuz olduğunu söyleyebiliriz."
TCMB verilerine göre hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 239 milyon dolar artarak 988 milyon dolara yükseldi.
Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 218 milyon dolar artarak 1.24 milyar dolar oldu.
Resmi rezervlerde Mart'ta 4.84 milyar dolar azalış gözlenirken, net hata noksan kalemi Mart'ta 2.92 milyar dolar oldu.