Ceyda Çağlayan
İSTANBUL, 7 Nisan (Reuters) - Türkiye ile İran arasında sene başında yürürlüğe giren Tercihli Ticaret Anlaşması ve İran'a uygulanan uluslararası ambargonun kaldırılması halinde başta gıda, kimya, oto yan sanayiden olmak üzere bu ülkeye ihracatta artış beklenirken, ihracat iki yılda iki katına çıkabilir.
Ambargo nedeniyle son iki yılda 10 milyar dolardan 4 milyar dolara gerileyen Türkiye'nin İran'a olan ihracatının, önümüzdeki iki yılda yeniden 8-10 milyar dolara çıkabileceği öngörülürken; gıda, kimya ve otomotiv yan sanayinin artan ticaretten öncelikle faydalanacak sektörler olarak öne çıkması bekleniyor.
Ayrıca demir-çelik sektörü de, ambargo nedeniyle sekteye uğrayan ihracatın artması beklenen alanlardan biri.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın bugün İran'a gerçekleştireceği resmi ziyarette bölgesel konuların yanı sıra ikili ilişkilerin ele alınması öngörülüyor.
DEİK Türk-İran İş Konseyi Başkanı Rıza Eser, "Yaptırımların kalkması durumunda iki sene içinde karşılıklı ticaret hacmimizin 30 milyar dolara ulaşmasını hedefliyoruz. Yaptırımların kaldırılmasının yanı sıra, İran ile devreye giren Tercihli Ticaret Anlaşması da bu hedefin önünü açacak" dedi.
Ambargonun kaldırılması durumunda devreye girecek olan İran petrolünün, global petrol fiyatlarını aşağı çekecek olmasının da Türkiye ekonomisine önemli katkı sağlaması bekleniyor.
Şirket bazında gelişmelerden öncelikle fayda sağlayacakların başında ise bu ülkeden petrol ithal eden Tüpraş TUPRS.IS ve Petkim 'in PETKM.IS yanı sıra, İran'da iştiraki Razi ile üretim yapan Gübre Fabrikaları GUBRF.IS geliyor.
İran ve altı büyük ülke Tahran'ın nükleer programının en az on yıl boyunca sınırlanması için çerçeve anlaşmaya varması, bu ülkeye uygulanan ekonomik yaptırımların kaldırılmasına yönelik nihai müzakerelere de kapı açıyor. İran ile ABD, Rusya, Çin, Fransa, İngiltere ve Almanya'nın vardığı çerçeve anlaşması 30 Haziran'a kadar nihai anlaşmaya ulaşılmasını öngörüyor. urn:newsml:reuters.com:*:nL6N0X0039
Eser, "Hem 2015, hem 2016'da ticaret hacminde yüzde 30-40 artış bekliyoruz. Türkiye'nin 4 milyar dolar seviyesindeki ihracatının 2016 sonunda 8-10 milyar dolara ulaşabileceğini düşünüyoruz" diye konuştu.
Eser, Türkiye'den artacak ihracatta gıda, kimya ve otomotiv yan sanayi şirketlerinin öncelikle fayda sağlayacak sektörler olacağını söyledi.
DEİK'in TÜİK verilerine dayandırdığı ülke raporuna göre, Türkiye'nin 2012 yılında 9.9 milyar dolar olarak gerçekleşen İran'a ihracatı 2013'te 4.2 milyar dolara, 2014'te ise 3.9 milyar dolara geriledi. İki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi ise 2012'deki 21.9 milyar dolar seviyesinden 2013'te 14.6 milyar dolara, 2014'te ise 13.7 milyar dolara geriledi.
İran, 2014 yılında yüzde 2.46'lık pay ile Türkiye'nin en fazla ihracat yaptığı 10. ülke konumunda bulunuyor.
Ambargonun kaldırılmasının çelik ihracatçıları için de önemli bir gelişme olacağını belirten Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan ise, "Ambargolardan önce Türkiye'nin İran'a bazı kalemlerde yıllık 600,000 ton ihracatı bulunuyordu. Ambargo sonrası bu sıfırlandı. Ambargonun kaldırılmasıyla bu pazar yeniden canlanabilir" diye konuştu.
Türkiye'nin çelik ihracatı Ocak-Mart döneminde en önemli ihracat pazarları konumundaki Ortadoğu ve Afrika bölgesindeki olumsuzlukların etkisiyle miktar bazında yüzde 8.8, değer bazında yüzde 20.2 gerilerken; ihracatçıların yeni pazarlar kazanması hayati önem taşıyor.
ŞİRKET BAZINDA TÜPRAŞ, PETKİM VE GÜBRETAŞ ÖNE ÇIKIYOR
İran'a ambargonun kaldırılmasıyla birlikte daha ucuz fiyata petrol temin edebilecek olması Tüpraş'ın marjlarını yukarı taşıyacak. Düşen hammadde fiyatları, Petkim'in maliyetlerini de olumlu etkileyecek.
Gelişmeler, İran'da iştiraki Razi üzerinden üretimi bulunan Gübre Fabrikaları için de olumlu. Analistlerin verdiği bilgiye göre, Türkiye'deki faaliyetlerinden fazla EBITDA yaratamayan Gübre Fabrikaları'nın konsolide EBITDA'sının yaklaşık yüzde 80'i Razi'den geliyor.
Türkiye'de gübrenin temel hammaddesi konumundaki doğalgazın bulunmaması, Türkiye'deki üretimin maliyetlerini çok yükseltip marjları baskılıyor.
Bir analist, "Ambargo sonrası çok daha fazla ülkeye satış yapabilecek ve bu satışı rasyonel fiyattan gerçekleştirebilecek. Ayrıca kapasite kullanım oranı artacağı için marjlar daha da iyileşecek. Bu da Gübre Fabrikaları'nı gelişmelerden en fazla olumlu etkilenecek şirketlerin başına koyuyor" dedi.
Diğer yandan, Türkiye ve İran arasındaki ticaret hacmini geliştirecek bir diğer etkenin bu sene başında yürürlüğe giren Tercihli Ticaret Anlaşması olması bekleniyor. Anlaşma ile İran'ın Türkiye'ye tarife indirimi sağlayacağı ürünler arasında; ilaç, kozmetik, plastik malzemeler, orman ürünleri, tekstil, hazır giyim, ev tekstili, mobilya, çelik ürünleri, demir ve demirdışı metaller, elektrik-elektronik ve beyaz eşya gibi ürünler yer alıyor.