(Ayrıntılar, bakanlık açıklamaları ve görüş eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 10 Haziran (Reuters) - Türkiye ekonomisi güvenlik endişeleri, jeopolitik riskler ve küresel dalgalanmaların devam etmesine karşın sayıları üç milyon civarına yaklaşan Suriyeliler ve başta asgari ücret artışı olmak üzere seçim vaatlerinin tetiklediği özel tüketimle 2016'nın ilk çeyreğinde tamamen iç tüketim kaynaklı yüzde 4.8 büyüdü.
Hükümet yetkilileri artan jeopolitik gerginliklere, dış ticaretteki sorunlara karşın yatırımları destekleyecek gerekli düzenlemelerle yüzde 4.5 olan OVP hedefine doğru ilerlendiğini belirtiyor. Ekonomistler ise büyümenin yavaşlayarak devamını öngörürken, yılsonu büyüme beklentilerinin yukarı revizyonlarla yüzde 4 civarında dengelenmesi bekleniyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre gayri safi yurtiçi hasılada (GSYH) 2016 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gerçekleşen yüzde 4.8'lik artış, yüzde 4.5 olan piyasa beklentilerinin de üzerinde gerçekleşti.
Verinin ayrıntılarına bakıldığında iç talep ilk çeyrekte gerçekleşen yüzde 4.8 seviyesindeki büyümeyi yaklaşık 6 puan yukarı çekerken, net ihracat ise 1.5 puan aşağı çekti. Stok değişiminin katkısı ise 0.4 puan yukarı yönlü oldu.
Oyak Yatırım Başekonomisti Mehmet Besimoğlu, "Tamamen iç taleple gerçekleşen bir büyüme, net dış talep ise büyümeyi aşağı çekiyor. İç talepte tetikleyen etkenler arasında artan Suriyeli nüfusunun ekonomiye genel etkisi ve AKP'nin seçim öncesi vaatleri yer alıyor. Özellikle kamu maaş artışları ve asgari ücrette yapılan yüzde 30 zam artan gelirlerin, harcamalara etkisinin iç tüketime yansıdığını gösteriyor" dedi ve ekledi:
"Güvenlik endişelerinin ve Rusya'nın turizm sektörüne ve ihracata negatif etkileri yılın genelinde büyümenin ilk çeyrekten biraz daha yavaşlamasına neden olacak yine de beklentilerden iyi bir trend gösteren ilk çeyrek verileri ardından yıl sonu beklentimizi yüzde 3'ten 3.5'e revize ediyoruz" dedi.
Hükümetin 1 Kasım seçimlerine dair taahhütleri arasında yer alan net asgari ücretin yüzde 30 artışla 1,300 liraya çıkarılması, tüm işçi ve Bağ-Kur emeklilerine yıllık ilave 1,200 TL verilmesi, esnafın emekli aylıklarından yapılan SGK destek primi kesintisinin tamamen kaldırılması gibi etkenler harcanabilir geliri artırıcı etki yaratan ana etkenler olarak ön plana çıkıyor. Bakanı Naci Ağbal veri sonrası yaptığı yazılı açıklamada, ekonominin son dönemde yakaladığı güçlü momentumu devam ettirdiğini, önümüzdeki dönemde de bu performansı geliştirecek ve yatırımları destekleyecek gerekli düzenlemeleri hayata geçireceklerini söyledi. verilerinden ekonomistlerin yaptığı hesaplamalara göre iç tüketimi oluşturan özel tüketim büyümeyi yaklaşık yüzde 4.8, kamu tüketimi ise yüzde 1.2 yukarı çekti.
Garanti Yatırım Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç, iç talebin geçen yılın son çeyreğinden daha yüksek geldiğini, dış talebin ise pozitiften negatife döndüğünü belirterek, "Reel ücret artışlarının ekonomiyi destekleyen faktör olmaya devam ettiğini görüyoruz. Temel hikaye aynı: Hanehalkı tüketimi sayesinde büyüyoruz. Yatırım tarafı ise yine negatif... Bu verinin ardından piyasada ortalama yüzde 3.5 olan 2016 yıllık GSYH artış beklentilerinin yüzde 4'lere revize edilmesi olası."
Verilerin ayrıntılarına bakıldığında özel sektör yatırımlarının büyümeye katkısı yüzde 0.1 puan negatif yönde olurken kamu yatırımları da bu dönemde büyümeye katkı yapmadı.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci, veri sonrası yaptığı yazılı açıklamada, özellikle petrol ihracatçısı ticaret ortaklarının büyümelerindeki zayıflama ve çevre ülkelerde yaşanan jeopolitik gelişmeler sonucunda ilk çeyrekte dış talebin büyümeye verdiği katkının azaldığını söyleyerek, "Önümüzdeki dönemde dış talebin büyümeye katkı sağlaması beklenmektedir" dedi.
Ekonomi Bakanı Zeybekci bu hafta Reuters ile yaptığı söyleşide Reuters anketinde 2016'da büyüme beklentisinin yüzde 3.6 seviyesinde bulunduğunun hatırlatılması üzerine, "Büyüme 2016'da bunun üzerinde olacak" demiş ve şöyle devam etmişti:
"Hükümet değişikliği, terör gibi etkilerden dolayı belki birkaç ay daha piyasalar tedirginlik yaşayabilir ama en fazla iki ay sürer. Tüketimi, yatırımı çok erteledik... Bazı alanlardaki sıkıntılarda bir-iki ay içinde güzel sonuçlar almaya başladığımızda Türkiye yeniden güçlü büyümeyi sağlayacaktır. 2016 büyüme tahminini revize etmeyi gerektiren bir durum yok. Yüzde 4.5 ulaşılamaz değil, ilk çeyrek verileri ortaya çıkınca farklı şeyler konuşmaya başlayacağız."
Gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) iç talebin katkısı ile 2016 yılının ilk çeyreğinde medyan bazında yüzde 4.5 büyümesi beklenirken, başta turizm sektörünün yaşadığı sıkıntıların belirginleşmesi olmak üzere risklerin etkisiyle 2016 yılının tamamında ise yüzde 3.6 büyüme öngörülüyordu.
Ekonomistler siyasi riskler, ABD Merkez Bankası'nın faiz artırımlarının sermaye girişlerini yavaşlatması, petrol fiyatlarındaki yükselişin sürmesi ve turizm sektöründe yaşanan sıkıntıların yılın kalanında büyüme üzerinde risk unsuru olabileceğini belirtiyor.
Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan ise veri sonrası yaptığı yazılı açıklamada, "Yılın ilk çeyreğine ilişkin bu büyüme rakamı, Orta Vadeli Programdaki yıl sonu hedefimiz olan yüzde 4.5'e ulaşacağımızın güçlü bir göstergesidir. Hedefimize ulaşmak için gerekli çalışmaları yapıyoruz ve yapacağız. Bunun için gerekli her türlü tedbiri alıp yapısal reform sürecini hızlandıracağız. Bu kapsamda özel kesim yatırımlarının ve ihracatın artırılmasına ağırlık vereceğiz" dedi.
(Redaksiyon Behiye Selin Taner)