(Görüşler ve ayrıntılar eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 8 Kasım (Reuters) - Büyümenin en önemli öncü göstergelerinden sanayi üretimi eksik işgünü sayısı ve ekonomideki yavaşlamaya paralel Eylül'de arındırılmamış bazda yüzde 4.1 azalırken, üçüncü çeyrekte yüzde 3.2 gerilemesi ekonominin bu dönemde daralacağına işaret ediyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi Eylül'de bir önceki aya göre yüzde 3.8, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksi ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 3.1 azaldı.
Nomura ekonomisti İnan Demir, üçüncü çeyrekte sanayi üretiminin yüzde 3.2 daralmasıyla bu dönemde büyümenin yıllık bazda daralma kaydedebileceğini söyleyerek, "12 Aralık'ta açıklanacak olan GSYH'ya ilişkin tahminlerimizi henüz tamamlamadık ancak öncü tahminlerimiz yıllık bazda yüzde 1 daralmaya işaret ediyor, ki bu 2009 yılından bu yana ilk negatif yıllık gerçekleşme olacaktır" dedi.
Son çeyrekte darbe girişimi ve azalan çalışma günlerinin etkilerinin ortadan kalkmasıyla ekonomik aktivitede bir miktar toparlanma beklediklerini söyleyen Demir, "Ekim ayına yönelik ilk beklentilerimiz yıllık bazda yüzde 1.5 artış şeklinde. Dolayısıyla son çeyrekteki iyileşme çok hızlı olacak gibi görünmüyor. Bu da yılın tamamı için yüzde 2.7 olan büyüme beklentimiz üzerinde aşağı yönlü risk yaratıyor" dedi.
SANAYİNİN BÜYÜMEYE ETKİSİ AÇISINDAN EYLÜL BELİRLEYİCİ
Sanayi üretimi Temmuz'da çalışma günü sayısının azlığı ve darbe girişimi nedeniyle yüzde 8.4 daralarak Eylül 2009'dan bu yana en keskin aylık düşüşü kaydetmiş, Ağustos'ta ise yüzde 2.8 artmıştı.
Ekonomistler Ağustos gelişmelerinin üçüncü çeyrekte daha zayıf büyüme beklentilerini desteklediğini ancak Eylül ayı verileri belirleyici olacağına dikkat çekmişti.
BGC Partners Başekonomisti Özgür Altuğ, Eylül'de sanayi üretiminde hafif bir artış görmeyi umduklarını, ancak sınırlı işgünü sayısı ve ekonomik aktivitedeki zayıflamanın keskin bir daralmaya neden olduğunu söyledi.
Darbe girişimi ve sonrasının da üretimde ciddi bir etkisi olduğunu söyleyen Altuğ, "Üçüncü çeyrek sanayi üretimi yüzde 3.2 daralarak üçüncü çeyrek GSYH büyümesinin negatif alanda kalabileceğini gösterdi" dedi ve şöyle devam etti:
"Normal bir çeyrekte böyle bir daralma kesinlikle GSYH'nın negatif alanda kalacağını gösterirdi ancak üçüncü çeyrek tarımsal hasat nedeniyle her zaman öngörülemez olmuştur. Bu yıl iyi bir hasat olduğunu ve üçüncü çeyrek büyümesinin sıfıra yakın olduğunu öngörüyoruz (muhtemelen yıllık bazda hafif negatif, çeyreklik bazda daha negatif). Eylül verisi bu yıl için yüzde 3.3 olan büyüme beklentimizde aşağı yönlü risklerin önemli ölçüde arttığını gösteriyor."
Sanayi üretimi yılın ilk çeyreğinde yüzde 5.6 artış göstermiş aynı dönemde GSYH büyümesi ise yüzde 4.8 olarak gerçekleşmişti. İkinci çeyrekte ise sanayi üretimi önceki çeyreğe göre ivme kaybederek yüzde 2.9 artarken büyüme yüzde 3.1 olmuştu.
OVP'de 2016 yılı büyüme beklentisi yüzde 4.5'ten yüzde 3.2'ye revize edildi.
Halk Yatırım Başekonomisti Banu Kıvcı Tokalı, hizmetler sektöründe göreceli daha iyimser bir tablo öngörse de ekonominin üçüncü çeyrek büyüme oranının "eksi" bölgede çıkabileceğini söyleyerek, "İlk tahminlerimiz, sanayi üretiminde Ekim ayından itibaren yıllık bazda tekrar büyüme rakamlarının görülebileceği yönünde olmasına karşın, oldukça zayıf üçüncü çeyrek görünümü karşısında, bu yıl için büyüme tahminimizi yüzde 3.3'ten yüzde 3.1'e çekiyoruz. Son çeyrekteki toparlanmanın gücüne bağlı olarak aşağı yönlü risklerin devam ettiğini de belirtmek lazım" dedi.
Tokalı, Eylül'de iç talepteki zayıflama, dayanıklı tüketim mallarındaki sert düşüşte kendini gösterdiğini söyleyerek, "Yatırım eğiliminin de zayıf kalmaya devam ettiğini izliyoruz. Sektörel bazda da tekstil, inşaat ve mobilya gibi sektörlerde üretim düşüşünün sert gerçekleştiğini görüyoruz" dedi.
Verinin ayrıntılarına bakıldığında Eylül'de bir önceki yılın aynı ayına göre madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi yüzde 2.3 artarken, imalat sanayi sektörü endeksi yüzde 3.7 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi yüzde 1.2 azaldı. (Redaksiyon Can Sezer)