Nevzat Devranoglu
ANKARA, 27 Aralık (Reuters) - Kısa süre önce güncellenen ve ilk etapta piyasalarca tek seferde sanal bir zenginlik yaratılmış olabileceği eleştirileriyle tepki çeken Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) revizyonunda ölçüm güvenirliği Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) piyasaları bilgilendirme toplantılarıyla arttığını söyleyen analistlere göre yeni hesaplama ile not üzerinde etkisi olan kırılganlıklar azabilir.
TÜİK bazı bankacılara yönelik geçen hafta gerçekleştirdiği bilgilendirme toplantıları ardından bu hafta da Ankara ve İstanbul'da basına yönelik de bazı toplantılar gerçekleştirecek.
İlgili toplantılarda TÜİK yetkililerince verilen bilgilerin GSYH'deki yeni serinin ölçüm güvenirliği ve metodolojik açıdan sağlamlığına ilişkin soru işaretlerini azaltması bugüne kadar Türkiye'nin en önemli kırılganlıkları arasında gösterilen cari açık, tasarruf oranı ve dış borçlar gibi GSYH'ya oranla ölçülen bir çok veride de sert iyileşmeyi beraberinde getiriyor.
İlk etapta "yöntem değişikliğiyle verilerin iyileştirildiği" yönündeki eleştirilerin yerini de "yeni serinin Türkiye ekonomisini daha iyi anlattığına" yönelik söylemler alıyor. Bu değişim ise analistlere göre orta vadede kredi notu artışı ihtimalini de kuvvetlendiriyor.
Garanti Bankası/BBVA Kıdemli Ekonomisti Uğur Küçük, GSYH revizyonundaki ölçüm güvenirliğine ilişkin soruların daha fazla giderilmesinin zamanla Türkiye'yi yatırım yapılabilir kredi notunun bir kaç kademe üzerinde olan ve "A" notları ile anılan üst orta sınıf ülkeler arasına taşıyabileceğini belirtti.
Reuters'a konuşan Küçük, "Yeni seri ile birlikte Türkiye'nin en büyük kırılganlıkları arasında gösterilen tasarruf oranına baktığımızda ise bizden daha iyi kredi notu olan Rusya, Şili, Polonya, Meksika, Güney Afrika ve Brezilya'yı geçiyoruz" dedi.
Uluslararası Para Fonu'nun (IMF), Dünya Ekonomik Görünüm raporunda yer alan veriler baz alındığında Türkiye tasarruf oranında genel sıralamada 122'inci sıradan 53'üncü sıraya gelişmekte ve gelişen ülkeler arasında 89'uncu sıradan 34'üncü sıraya yükseldiği görülüyor.
Yeni veri seti ile birlikte 2015 GSYH'nin yüzde 20'ye yakın artış yaşandığını hatırlatan Küçük, "Bu GSYH'ye oran olarak ölçülen, kırılganlık ölçütü olarak kullanılan tüm göstergelerin aslında zaten yüzde 20 civarı daha iyi olduğu anlamına geliyor. Yatırımlar, tasarruf eğilimi, cari açık, bütçe, kişi başına milli gelir tüm bu verilere GSYH'ye oranla baktığımızda kredi notu bizden yüksek olan bir çok ülkeden daha iyi konuma geçtiğimiz anlaşılıyor" dedi ve ekledi:
"Kredi derecelendire kuruluşları tarafından Türkiye'nin en büyük kırılganlıklarının başında gösterilen düşük tasarruf oranının aslında sanıldığı kadar düşük olmadığını görülüyor. Hala yüksek olmasa da bir çok gelişmiş ve gelişmekte olan yatırım yapılabilir kredi notuna sahip ülkelerle uyumlu olduğunu görüyoruz."
"Kredi notu için dikkat edilen ve bugüne kadar Türkiye'nin en büyük kırılganları olarak gösterilen tüm makro rasyolardan aslında daha önce tahmin ettiğimizden daha iyi yerlerde ve daha sağlıklı olduğunu görüyoruz... Kurum olarak izlenimimiz GSYH'de yeni seriye ilişkin makro ekonomik değişkenlerin tutarlık sergilediğini yönünde. TÜİK yetkileriyle gerçekleştirdiğimiz toplantıda, yeni metodolojinin eskisine nazaran daha tutarlı ve ekonomiyi doğru yansıtma kapasitesinin yüksek olduğu konusunda ikna olduk" diyen Küçük, "Yapılan revizyonun metodolojik açıdan sağlamlığı ve ölçümlerin güvenirliğine ilişkin akıllardaki sorular hem içerde hem de uluslararası arenada henüz giderilmemiş olabilir" dedi ve ekledi:
"Bu sorunlar giderilirse Türkiye belli başlı makro ekonomik metrikler açısından sadece en düşük yatırım yapılabilir not da değil bunun da bir kaç not üzerinde yer alan üst orta sınıf yatırım yapılabilir klasmanında değerlendirilmesi söz konusu olacaktır. Son dönemdeki politik ve jeopolitik belirsizlik ortamının ortadan kalkmamasıyla beraber yapılan revizyonun makro sonuçları gündemde hak ettiği yeri alacaktır. Politik ve jeopolitik belirsizliklerin ortadan kalkması durumunda 6 -12 ay içerisinde kredi derecelendirme kuruluşlarının bir not artışını tekrar gündeme alacağını düşünüyoruz."
Türkiye şu anda üç büyük kredi derecelendirme kuruluşundan ikisinde yatırım yapılamaz yani spekülatif not grubunda yer alırken, bir kuruluş ise Türkiye'yi alt orta sınıfta değerlendiriyor. Küçük'ün de bahsettiği üst orta sınıf kredi notları Türkiye'nin A notuna sahip ülkeler arasında girebileceği anlamına geliyor.
İş Yatırım tarafından yayımlanan notta da "Özetle, 'bir gecede zengin olduk' benzeri atılan şüpheci başlıklara rağmen TÜİK tarafından açıklanan ulusal hesaplar verisinde yeni ve eski seri arasındaki farkları gerçekçi buluyor ve yeni serinin Türkiye'yi daha iyi anlattığına inanıyoruz" görüşüne yer verildi.
Öte yandan BGC Partners Başekonomisti Özgür Altuğ ise revizyonlarla ilgili, "Yeni veri seti daha volatil ancak Türkiye'deki gerçek ekonomik aktiviteyi resmetmek konusunda da daha başarılı olacak" dedi.
REVİZYONDA KİLİT YATIRIMLAR&TASARRUF ARTIŞI; YETKİLER İNŞAATA İŞARET EDİYOR
Revizyonda ile birlikte göze en çarpan değişiklik Türkiye'nin en önemli kırılganlıklarının ana sebebi olarak gösterilen tasarruf oranlarındaki yükseliş oldu.
Kredi derecelendirme kuruluşlarından, IMF, Dünya Bankasına kadar bir çok kurumun ve hatta Hükümetin de önemli bir sorun olarak gördüğü bu nedenle yüzde 25 devlet teşviki de sağladığı tasarruflar yeni ölçümle birlikte yüzde 14.5'ten yüzde 24.8'e yükseldi. GSYH'deki artışın yatırım harcamaları artışıyla birlikte gelmesi, tasarruf oranlarındaki artışın arkasındaki ana neden oldu. Ancak bu değişim bir çok soru işaretini beraberinde getirirken bunların en önemlisi 'Madem tasarruflar yüksekti neden tasarruf artırıcı tedbirler yürürlükte?' oldu.
TÜİK yetkilileri ise tasarruf oranlarındaki sert artışların önemli bölümünün inşaat sektörüne ilişkin ölçüm kalitesinin artmasından kaynaklandığını belirtiyorlar ve önceki seride inşaat sektöründe son yıllarda yaşanan ivmelenmenin tam olarak ölçülememiş olabileceğini belirtiyorlar.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kısa süre önce yaptığı bir açıklama ile Avrupa Birliği Yönetmeliklerine (ESA 2010) göre GSYH ölçümlerinde revizyon yaptığını, verilerin bundan sonra 2009 baz yılına göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak açıklanacağını duyurdu.
Milli gelir ölçüm yönteminin değiştirilip, anketler yerine idari kaynakların kullanılmaya başlanmasıyla birlikte milli gelirin büyüklüğü ve kişi başına milli gelir hem dolar hem TL bazında yaklaşık yüzde 20 civarında artmış oldu. 2015 GSYH'sı dolar bazında yaklaşık 720 milyar dolardan 861 milyar dolara yükseldi.
Aynı şekilde kişi başına milli gelir de yeni seri ile birlikte 9,257 dolardan 11,014 dolara çıkmış oldu. Artış yaklaşık yüzde 19 seviyesinde gerçekleşti. Bankası'nın GSYH'ye ilişkin güncel verilerin eski seri ile karşılaştırılmasına ilişkin yaptığı çalışmaya göre 2015 yılında AB tanımlı borç stokunun GSYH'ya oranında yüzde 32.9'dan yüzde 27.5'e geriledi.
Araştırmaya ilişkin Küçük, "2002-2015 yılları arasında yüzde 4.5 olarak ölçtüğümüz ortalama cari açık/GSYH'nin yüzde 4.2'ye revize edildiğini görüyoruz. 2015 yılına bakarsak ise aynı oranın yüzde 4.5'ten 3.7'ye düştüğünü görüyoruz" dedi.
Ekonomistler milli gelir hesaplarında yapılan revizyon çalışmasını yeni seri ile birlikte mevsimsel detaylar ve sektörlerin katkı paylarının açıklanmaması ve büyümede bir kerede yapılan yüzde 20'lik artış konularını eleştirirken siyasiler ise yapılan revizyonun uluslararası normlara uygun olduğunu belirtiyor.
TÜİK'in açıkladığı yeni seride zincirlenmiş hacim endeksi kullanımı ile birlikte analistler iç talep, dış ticaret yatırımların alt kalemleri ile birlikte sektörlerin de büyümeye sağladığı katkıyı eski seridekinin aksine net olarak hesaplayamıyorlar. Veri henüz mevsimsellikten arındırılmış bir seri de sunmuyor.
(Redaksiyon Birsen Altaylı)