* Ekonomi yetkilisi: Büyümede 2017 için %4 bile iyi olacaktır
* Hukukun üstünlüğünde yatırımcıları çekecek adımlar atılmadı
* Jeopolitik ve küresel gelişmeler ile başkanlık büyüme için belirsizlik
Orhan Coskun / Nevzat Devranoglu
ANKARA, 26 Ekim (Reuters) - Özel sektör yatırımlarının kamunun da teşvikleri ile önümüzdeki yıl artırılmasına ve böylece büyümenin sadece tüketimden değil yatırım ve ihracattan da desteklenmesine dayanan yüzde 4.4 büyüme hedefi, hukukun üstünlüğü ilkesinde yatırımcıları ikna edebilecek düzenlemeler yapılmaz ise büyük ölçüde riske girebilir.
Reuters'a bilgi veren bir hükümet yetkilisi "nistepen iyimser" sözleriyle tanımladığı 2017 büyüme hedefine ulaşılabilmesi için yatırımcıları iknada kararlı adımlar atılacağını belirtiyor. Ancak Türkiye ile ilgili büyüme tahminleri ise bu adımların yatırımları hükümet hedeflerinde belirtildiği gibi canlandıracak yapısal reformların henüz gerçekleştirilmemiş olması nedeniyle hükümet hedefleriyle büyük ölçüde ayrışıyor. kısa süre önce 27 ekonomistin katılımı ile gerçekleştirdiği ankete göre 2017'de büyümenin yüzde 3.2 ile yüzde 4.4 hedefinin oldukça altında kalması bekleniyor. yatırımcıların kararlarındaki ana belirleyicilerden birisi olan hukukun üstünlüğü ilkesinde Türkiye'nin diğer ülkelerin gerisinde kaldığı endişesi zaten son bir kaç yıldır yatırımlarda görülen ivme kaybının ana nedeni olarak gösteriliyor.
Bu ilkenin zedelendiği endişeleri 17-25 Aralık 2013 yolsuzluk iddiaları ve ardından hükümetin özellikle yargıda attığı adımların ardından daha fazla gündeme geldi.
Nitekim hükümet hukuk alanında bir çok reform öngörse de henüz yabancı yatırımcının algısını pozitif yönde değiştirecek herhangi bir hukuk reformu hayata geçmedi.
Yabancı yatırımcılara danışmanlık yapan özel sektörde bir yönetici, "Yabancı bir yatırımcı bir yatırım kararı almadan önce bir çok ülke için araştırmalar yapar. Yabancının baktığı ilk konu 'Eğer bir sorun ile karşılaşırsam hukuk yolu ile kazanılmış haklarımı koruyabilir miyim?' Ne yazık ki son dönemde bir çok ülke bu sorunun yanıtında Türkiye'nin önü geçmiş durumda" dedi.
Türkiye'nin hukukun üstünlüğü anlamında diğer ülkelerin gerisinde kaldığını kısa süre önce hukukun üstünlüğünün geliştirilmesini hedefleyen bağımsız bir kuruluş olan World Justice Project (WJP) tarafından açıklanan verilere de yansıdı.
WJP'nin hukukun üstünlüğü 2016 endeksine göre Türkiye bu yıl geçen yıla göre 8 sıra gerileyerek 113 ülke arasında 99'uncu sıraya düştü.
Listede ülkeler devlet üzerindeki denetim gücü, yolsuzluk, açık devlet, temel haklar, düzen ve güvenlik, düzenleyici çerçeve, sivil ve cezai adalet gibi sekiz ana kalem üzerinden değerlendiriliyor. Türkiye 2014 yılında 99 ülke arasında 59'uncu sırada, 2015 yılında ise 102 ülke arasında 82'inci sırada yer almıştı.
Türkiye hukukun üstünlüğü 2016 endeksinde Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda yer alan 13 ülke arasında sonuncu sırada yer alırken, orta üst gelir grubunda yer alan 37 ülke arasında ise sadece Venezüella'nın önünde yer alabildi. Geçen yıl Türkiye İran ve Venezüella'nın önünde yer alıyordu.
Türkiye 2015 sonuçlarına göre, devlet üzerindeki denetimin etkinliğinde 113 ülke arasında 108'inci sırada, yolsuzluğun engellenmesinde 58'inci sırada, açık devlette 96'ıncı sırada, temel haklarda 105'inci sırada, düzen ve güvenlikte 98'inci sırada, düzenleyici çerçevede 46'ncı sırada, sivil adalette 63'üncü sırada, cezai adalette ise 76'ncı sırada yer aldı.
EKONOMİ YETKİLİSİ: "BÜYÜMEDE %4 CİVARI BİLE İYİ"
Türkiye ekonomisi 2016 yılı ilk yarısında tamamen iç talep ile büyürken büyümenin diğer iki önemli bileşeni olan yatırım ve net ihracattan büyümeye katkı gelmedi.
OVP'de ise 2017 için yatırım kaleminden büyümeye önemli bir katkı geleceği öngörülüyor. Ancak yatırımlarda bu denli bir artış için ana belirleyici rolündeki yabancı yatırımcıların önümüzdeki yıl sert artış gösterip göstermeyeceği halen soru işareti.
Üst düzey bir ekonomi yetkilisi, "Gelecek yıl yatırımcıların yatırım kararı alması, yabancı yatırımcıların gelmesi büyüme açısından kritik önemde. Bu kapsamda Başbakan bu hafta büyük bazı şirketlerin CEO'larıyla buluşacak, buna benzer toplantılar bakanlar düzeyinde de devam edecek" dedi.
Başbakan Binali Yıldırım Türkiye'nin önümüzdeki süreçteki yatırım takvimini yarın Yatırım Danışma Konseyi'nde uluslararası bazı büyük şirketlerin CEO'larına açıklayacak. Toplantıya aralarında Katar First Bank, BP, Al Zahid Group Holding, Sberbank, Sojitz Avrupa ve Microsoft'un da bulunduğu 14 ülkeden CEO'lar davet edildi.
"Bu yıl oluşacak baz etkisi çok önemli ama gelecek yıl yüzde 4 civarı bir büyüme bile iyi olacaktır" diyen aynı ekonomi yetkilisi, sözlerine şöyle devam etti:
"Şu anki görüntü biraz böyle. Ancak bu büyüme için bile tamamen yatırımların öngörüldüğü gibi gerçekleşeceği beklentisi var. Bu öngörü beklendiği gibi çıkmazsa OVP'deki bazı hedefler riske girecektir."
Kısa süre önce açıklanan OVP'de yatırımların artırılması için bütçe açığı "bilinçli" olarak yukarı çekiliyor. Bu kapsamda büyümenin desteklenmesi için 2017 yılında bütçede toplam reel sektör desteklerinin 32.4 milyar TL'ye yükselmesi öngörülüyor. Bütçeden yatırıma 2016 yılında ayrılan 60 milyar TL'nin 2017'de 78 milyar TL'ye yükseltilmesi öngörülüyor.
JEOPOLİTİK RİSKLER, KÜRESEL VE POLİTİK GELİŞMELER
Reuters'a bilgi veren aynı ekonomi yetkilisi, "Gelecek yıl büyümeye dair aşağı yönlü riskler artan jeopolitik risklerle birlikte iyice arttı. ECB ve Fed'in alacağı kararların yanı sıra Irak ve Suriye'deki gelişmeler İD'nin temizlenmesi için başlayan operasyonlar ticaret imkanlarını kısıtlarken, ticaret yollarında da sorunlar yaratıyor" dedi ve sözlerine şöyle devam etti:
"Ancak terör örgütlerinin operasyonları artan güvenlik riskleri yabancı yatırımcıları tedirgin ediyor ve yeni yatırımlar açısından tereddüt yaratıyor. Bir de yaşanan darbe girişimi elbette Türkiye açısından çok negatif oldu. Yapılması gereken güvenlik algısının iyileştirilmesi ama ekonomi ve hukuk alanında reformların hem hayata geçirilmesi hem uygulanması. Bu hayati önemde."
Jeopolitik riskler ve artan güvenlik sorunları 2016 yılında başta turizm olmak üzere ekonomiyi bir çok kanaldan negatif etkiledi. Artan güvenlik endişelerine en hassas olan gelir düzeyi yüksek ülkelerden yabancı ziyaretçi sayısında azalış turizm gelirlerinde de sert düşüşlere neden oldu.
Öte yandan son dönemde yeniden gündeme gelen başkanlık sistemine geçiş süreci de ekonomi reform gündemini geride bırakabileceği için bir başka risk unsuru olarak görülüyor.
Reuters'ın görüşlerine başvurduğu bir ekonomi bürokratı "Buradaki esas soru işareti başkanlık sistemine geçilip geçilmeyeceği değil. Sorun sürecin uzayarak tüm ekonomi gündeminin önüne geçme ihtimali. Bir seçim bir değişiklik olacaksa bunun yarın olmasını tercih ederim. Süreç uzadıkça belirsizlik artar ise süreç sonlana kadar geçecek süre ekonomi açısından 'kayıp bir dönem' olabilir" dedi. (Redaksiyon Birsen Altaylı)