İsminde “Merkez” kelimesi olan bir kurumun, en büyük gücü merkezsizlik olan blockchain teknolojisi ile dijital para çıkarma düşüncesi, sadece Türkiye için değil, bunu değerlendiren diğer ülkeler için de düşünüldüğünde kulağa biraz tuhaf geliyor, neden mi? Gelin biraz kafa yoralım..
Blockchain tabanlı bir varlık elbette kripto paraların özelliklerini taşımalı, yoksa neden blockchain tabanlı bir dijital varlık yaratılmak istenilsin ki? Kafamızda bir çok soru var, önce bunları sormakla başlayalım.
SORULAR
- Ortaya çıkan bu varlık TL’nin dijital hali olmaktan başka ne işe yarayacak? Zaten TL’yi banka hesaplarımızda, mobil cüzdanlarımızda dijital olarak kullanmıyor muyuz?
- TL’nin dijital hali olmayacaksa ve farklı bir konsept söz konusuysa, blockchain ile oluşturulan parayı kim basacak?
- Bitcoin’deki gibi halk ve topluluklar mı üretimi sağlayacak? Yoksa kurum kendi mi üretecek? Madencilik olacak mı?
- Kurumun belirlediği dijital para politikasında varlık sınırlı mı olacak? Yoksa TL gibi istenildiği zaman basılabilecek mi?
- Peki bu varlık Türkiye vatandaşları için mi olacak, yoksa yurt dışından kullanım olacak mı?
- Yurt dışından kullanım olacaksa yabancılar TL’ye güvendiklerinden daha fazla neden TL’nin blockchain’li dijital versiyonuna güvensin?
- Bu varlık halkın kullanımı için değilde, sadece ülkeler arası ticarette, örneğin Rusya ile ticarette kullanılacaksa, o halde blockchain tabanlı olmasının ne anlamı var?
- “Blockchain” sadece günümüzün en çok konuşulan teknolojisi olduğu için mi zikrediliyor?
CEVAPLAR Şimdi de Merkez Bankaları (MB) tarafından piyasaya sürülecek bir varlığın tüm dünyada geçerli ve değerli olabilmesi ve daha kolay benimsenmesi için ne yapılmalı buna kafa yoralım..
Sınırlı Miktar Öncelikle basılacak miktar sınırlı olmalı, yani en baştan sirkülasyonda olacak adet yıl yıl belli olmalı, hükümetler değişince basılacak miktar değişmemeli. Örneğin basılacak miktar en başta 100 milyar adet olarak belirlendi diyelim, bunun bir miktarı varsayalım ki %40’ı MB’de rezerv olarak tutulmalı. Böylelikle MB rezervleri çeşitlenebilir ve küresel piyasalarda işlem gören bir varlığın büyük miktarı MB’nin elinde olabilir. Bu da ülke ekonomisi için büyük bir güç olabilir. Burada bilerek “MB küresel piyasalarda geçen bir varlığın sahibi olabilir” gibi bir tanımlama yapmıyorum, çünkü küresel olarak üretim sürecine isteyen herkesin katılım sağlayabileceği bir şeyin sahibi de topluluklar olmalıdır. Bu çok ince nüans, varlığın değerine ve benimsenmesine %100 katkı sağlayacak bir unsurdur. Yani MB bu varlığın sahibi değil, elinde bir miktar (örneğin %40) rezerve sahip işletici konumunda olmalıdır.
Şeffaflık Tüm işlemler şeffaf olarak blockchain’de yayınlanmalı, para basmada/üretmede eş dost kayırmaca ve bazı kişi veya şirketlere ayrıcalık sağlama gibi etik dışı davranışlar blockchain teknolojisi ile bertaraf edilmeli, baştan sona tüm süreç şeffaf olmalı.
Madencilik Örnek olarak verdiğimiz diğer %60’lık kısmını blockchain ve kripto para felsefesine uygun olarak halk basmalı, halk derken vizyonumuz sadece Türkiye olmamalı, üretim sürecinde tüm dünyadan katılım sağlanmalı ki, tüm dünya çapında geçerli ve değerli bir varlık yaratabilelim. Üretim için bir miktarı tüm dünya vatandaşları için tahsis edilebilir ve küresel oyuncular böylece sürece dahil olabilir. Kimlik numarasına sahip olan herkese dağıtılmalı gibi örnekler artık çok demode oldu, isteyen herkesin katılabileceği bir süreç yaratılmalı.
Üretim sürecinde örneğin “iyi vatandaşa” bazı avantajlar sağlanabilir. Örnek vermek gerekirse vergisini düzenli ödeyen kişi veya yurt dışına katma değerli mal satıp ülkeye döviz getiren şirketlere para basma konusunda bir miktar öncelik verilebilir.
Üretimin yani madenciliğin nasıl olabileceğiyle ilgili önümüzde sonsuz seçenek var. Bitcoin ve kripto paralar bilindiği gibi işlemci gücüyle üretiliyor/basılıyor. MB kripto varlıkları ise bambaşka şekillerde olabilir, tamamen hayal gücümüzle ilgili. Burada tek önemli olan nokta var, para basma için hangi konuyu seçerseniz seçin, o işin kanıtlanabilir olması gerekiyor. Örneğin çevreci, sıfır atık üreten ve bunu bir şekilde kanıtlayan kişiler üretim yapabilir. Veya belirttiğim gibi vergisini düzenli ödeyenler, trafik cezası yemeyenler, evinde-iş yerinde yenilenebilir enerji kullananlar ya da bir çok şeyin kombinasyonu olabilir.
Değer Yaratma Değeri piyasa aktörlerine bırakılmalı. Dünyanın dört tarafından borsalarda ve forex piyasalarında işlem görmeli. Küresel koşullara göre değeri 1 lira veya dolar da olabilir 100,000 lira/dolar da, buna piyasa karar vermeli. Serbest piyasa koşullarında dolaşımda olmalı ve hiç bir şekilde piyasada alım-satım veya takası engellenmemeli, projenin başlangıcında bu garanti altına alınmalı.
Aracısızlık Bitcoin gibi temel düzeyde takasında veya transferinde aracı kurum, banka ya da şirket olmamalı, tüm işlemler blockchain teknolojisinin getirdiği faydalar ile donatılmalı. Yani aracısız, güvenli ve çok çok düşük komisyonlarla transferler gerçekleşmeli. İsteyen kullanıcı dünyanın herhangi bir yerindeki başka bir kullanıcıya 7/24 ve çok hızlı bir şekilde transfer yapabilmeli. Küresel dolaşımın önü açılmalı.
Yukarıdaki anlattıklarım sadece kabaca çizilmiş bir çerçeveden ibaret; bunlar çeşitlendirilebilir, eklemeler-çıkarmalar yapılabilir veya farklı konseptler düşünülebilir. Ama temelde blockchain tabanlı bir varlık yaratılmak isteniyorsa, bu blockchain felsefesine uygun yapılmalıdır. Çünkü Bitcoin ve diğer kripto paralar bugün milyonlarca kullanıcıya ulaşıp yüz milyarlarca dolar değerlere sahip ise, sebebi bahsettiğimiz bu özellikleri barındırmalarıdır. Eğer MB’ler sadece kripto paralarda oluşan yüksek piyasa değerlerine aldanarak -bizde çıkaralım aynı piyasa değerlerine ulaşalım- gibi bir mantıkla bakıyorsa, bu düşünce doğru değildir. Ortaya çıkacak varlık blockchain tabanlı olsa da kopya varlıklardan hiç bir farkı olmayacak, benimsenme ve değerlilik olarak istenen sonucu vermeyecektir..
Bu makale ilk olarak www.coin-turk.com üzerinde yaynlanmıştır