(.)
Can Sezer
İSTANBUL, 21 Mayıs (Reuters) - Türkiye İran'dan aldığı petrolü hızla çeşitlendirmesinin kolay olmayacağını açıklamış olsa da, ABD'nin yaptırım muafiyeti tanımaktan vazgeçmesi üzerine bu ülkeden petrol alımını tamamen durdurdu ve yaptırımlara tümüyle uyum sağladı.
Refinitiv'in sağladığı petrol tankeri rota takip verilerine göre, ABD'nin yaptırım muafiyetini kaldırdığı Mayıs ayı başından bu yana Türk limanlarına İran petrolü taşıyan herhangi bir tanker yanaşmadı.
İran ile 2015 yılında yaptığı nükleer anlaşmadan geçen yıl çekilen ve Tahran'ın petrol ihracatını azaltacak yaptırımları tekrar başlatan ABD, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu İran'dan petrol ithal eden sekiz ülkeye yaptırımlardan altı ay süreyle muafiyet tanımıştı. ABD, Kasım'da başlattığı muafiyetin süresi 1 Mayıs'ta dolduktan sonra hiçbir ülkeye muafiyeti yenilemedi.
Konu hakkındaki görüşmelere yakın bir kaynak, Türkiye'nin ithal ettiği petrolün neredeyse tamamını kullanan Tüpraş'ın TUPRS.IS Washington'dan muafiyeti uzatmasını talep ettiğini, ancak Türkiye'ye muafiyet tanınmayınca yaptırımlara tam uyum sağlayacağını belirttiğini ifade etti.
Petrol taşıyan tankerlerin rotalarından oluşturulan veriler Türkiye'nin İran'dan petrol alımını Mart başından itibaren azalttığına işaret ederken; analistler, İran'dan alınan tüm petrolün Mayıs itibarıyla Irak, Rusya ve Kazakistan gibi alternatif kaynaklardan sağlandığını ifade ettiler.
Refinitiv petrol analisti Ehsan ul-Haq, bu ay içinde Türkiye'ye geleceğini bildiren 20 tankerden sadece birinin İran'dan 130,000 ton petrol yüklediğini, ancak bu tankerin Akdeniz'in doğusunda Türkiye'ye yaklaştığı sırada yön değiştirdiğini ve izleme cihazını kapattığını bildirdi. Analistler, uydu fotoğraflarına atıfta bulunarak tankerin büyük ihtimalle petrolü Suriye'nin Banyas limanına boşalttığını ifade ettiler.
Yaptırımlara tam uyum, ABD ile zaten gergin ilişkilere sahip Türkiye'nin, İran ile ticaret nedeniyle yaptırımlara maruz kalmayacağına işaret ediyor. Türkiye hali hazırda Rus yapımı S-400 füzelerini satın alma kararı nedeniyle ABD'nin potansiyel yaptırımlarıyla karşı karşıya kalmış durumda.
Reuters geçen hafta İran'ın ham petrol ihracatının günde 500,000 varil seviyesinin altına indiğini bildirdi. Nakliyat verileri ve sektör kaynakları petrolün büyük bölümünün Asya ülkelerine gittiğini bildirmişlerdi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan daha önce ABD'nin İran yaptırımlarının bölgede istikrarı tehlikeye attığını belirtmiş, sözcüsü İbrahim Kalın ise geçen ay Washington'da, "İran'dan petrol almaya devam etmek istediğimizi, İran'ın aynı zamanda komşu bir ülke olduğunu açıkça belirttik... İnsanlar Türkiye'nin bir anda İran'a sırtını dönemeyeceği bilmeli" demişti. yaptırım muafiyetini kaldırmasından bir gün sonra açıklama yapan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Türkiye'nin petrol kaynaklarını çeşitlendirmesinin zorluğuna dikkat çekerek "İthal ettiğimiz petrolün kaynağının çeşitlendirilmesi kısa sürede mümkün gözükmüyor" demişti. sektöründen bir kaynak, Türkiye'ye ithal edilen ham petrolün neredeyse tamamını işleyen Tüpraş'ın, 2012-2013 yıllarında ABD'nin İran'a uyguladığı yaptırımlar sırasında Irak ve Rusya'dan petrol ikamesi yöntemine başvurduğunu hatırlattı.
Tüpraş'ın en yoğun İran petrolünü kullandığını belirten kaynak, "Geçen seferki yaptırım ile aynı taktiği kullanıyorlar. Ama bu sefer daha fazla Kazak petrolü alıyorlar. Şubat ayında Kazakistan'dan ithalat 20 yılın zirvesine çıktı" dedi.
Tüpraş Reuters'ın yazılı ilettiği sorulara haber anında yanıt vermedi.
Hidrokarbon enerji kaynağı neredeyse hiç bulunmayan Türkiye, kullandığı ham petrolün neredeyse tamamını ithal ediyor. Türkiye'nin başlıca tedarikçilerinden İran'dan petrol ithalatı, ABD'nin 2015'te son verdiği İran yaptırımlarını geçen yıl tekrar gündeme getirmesinden bu yana kademeli olarak azalıyor.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) yayımladığı veriler üzerinden Reuters tarafından yapılan hesaplamaya göre; Türkiye, ABD'nin nükleer anlaşmadan çekileceğini açıkladığı Mayıs 2018'den önceki 17 aylık dönemde kullandığı ham petrolün yüzde 47'sini İran'dan ithal etti.
Yaptırımların başladığı Kasım ayından itibaren resmi verilerin sona erdiği Şubat ayına kadarki dört aylık dönemde Türkiye kullandığı petrolün sadece yüzde 12'sini İran'dan sağladı.
EPDK'nın sadece Şubat ayı verilerine bakıldığında ise petrolün yüzde 15'ini İran'dan ithal eden Türkiye, Irak'tan yüzde 23'ünü, Rusya'dan yüzde 20'sini ve Kazakistan'dan yüzde 16'sını ithal etti.
Irak Petrol Bakanı Thamer Ghadhban, geçen hafta Türkiye'nin Irak'tan daha fazla petrol satın alma talebinde bulunduğunu söylemişti.
(Haberi bildiren Can Sezer; Habere katkıda bulunan Jonathan Spicer; Redaksiyon Ceyda Çağlayan)