Kaldığımız yerden devam edelim, son yazımızda FED varlık alımlarını keserse ne olur? FED bilançosu bu işin neresinde? Türkiye ekonomisi bu gelişmelerden nasıl etkilenir?
Sorularını yanıtlamaya çalıştık ve en son soruda kaldık. Şimdi devam edelim: Türkiye Ekonomisi Bu Gelişmelerden Nasıl Etkilenir?
Son birkaç haftadır malumunuz yurtiçi ve yurtdışı piyasalar tedirgin ve gergin, hemen açıklamakta fayda görüyorum ki içeride faizlerin yükselmesi ve borsa endeksinin düşmesinde ve piyasaların kasılmasında tamamen siyasi gelişmelerin etken olduğunu düşünmek biraz zayıf kalabilir. Vakit geçmeden tüm Dünya piyasalarının FED' in atacağı adımlara karşı önlem almaya çalıştığını görmek faydalı olabilir. Dünya ülkelerinin piyasaları bizi neden bu kadar yakından ilgilendiriyor? Bu sorunun cevabını herkesin kolayca anlayabileceği semt pazarı örneğiyle açıklamaya çalışalım.
Semt pazarı örneğine geçmeden önce aşağıda Dünya ülkelerinin öz kaynak karlılığını gösteren bir tabloyu sizinle paylaşıyorum.
Öncelikle önemli bir noktaya dikkat çekmek istiyorum, bazı resmi sitelerde dahi seçilen ülke sepetiyle Türkiye ekonomisini kıyaslama çalışmaları görüyorum. Dönüp sepete bakıyorum ki içerisinde Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İtalya gibi Avrupa'nın derin ekonomik kriz içerisinde olan ülkeleri bulunuyor. Hemen altını çizmeliyim ki hazırladığımız bu raporlar -kim hazırlarsa hazırlasın TCMB, TUİK, Hazine- kendimizi kandırmaktan başka bir şey değildir. Dünya ekonomisi içerisinde Türkiye ekonomisinin benzerlik gösterdiği ülke ekonomileri Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İtalya gibi ülkelerin ekonomileri değildir. Hangi açıdan ele alırsak alalım durumu anlarız ve hangi iktisatçıya sorarsak soralım İrlanda veya Belçika ekonomisinin yapısallarının bizden çok farklı olduğunu öğreniriz. Bir defa kendimizi kıyaslama yaptığımız ülkeler iktisadi işleyişlerinde Euro gibi güçlü bir rezerv para kullanıyorlar yani bize göre daha az döviz kuru riski taşıyorlar. Sermaye birikimleri bizden daha yüksek, toplumlarının tüketim alışkanlığı daha farklı, nüfus dinamikleri ve kişi başı GSMH' ları daha farklı. Ayrıca onlar eskiden zengin olan Avrupa ülkeleri idi yani şuanda zengin değiller! Eski zenginlerle kendimizi kıyaslayarak kendi zayıflıklarımızı örtme çabalarımız kendimizi kandırmaktan öteye bizi götürmez. Pekala, bizim kendimizi kıyaslamamız gereken ülkeler hangileridir?
Biz gelişmekte olan ülke gurubuna dahil olduğumuz için ait olduğumuz ülkeler sepeti aşağıda ismini verdiklerimdir.
Brezilya, Meksika, Çin, Rusya, Endonezya, Malezya, Çek cumhuriyeti vb. ülkeler. Bu ülkeler Dünya pazarında bizim en güçlü rakiplerimizdir. Biz bu ülkelerle adeta Dünya olimpik havuzunda birlikte yüzüyoruz ve performans göstermeye çalışıyoruz. Bu ülkelerin hepsinde sermaye birikimi düşük ve yabancı sermayeye ihtiyaç var, hepsi faiz oranlarını enflasyon oranlarını sürekli gözden geçirmekte.
Hepsi yabancı sermaye için en az bizim kadar can atmakta. Sizi temin ederim ki hepsi güçlü rakipler ve sofralarını şuanda bizim müşterimiz olan yeni misafirler için hazırlamakta.
Yukarıda görüldüğü üzere öz kaynak karlılığı noktasında gerçek rakiplerimiz olan ülkelerin durumu bizden daha güçlü ve ileride. Rakiplerimizde %20 ye yaklaşan öz kaynak karlılıkları bizim sıkı sıkıya takip etmemiz gereken bir gösterge.
Semt pazarı örneği;
Şimdi herkesin konuyu daha kolay anlayabilmesi için bir semt pazarı örneği vermeye çalışacağız ve bu örnekle ülkelerin tahvil piyasalarını, sıcak para hareketlerini, enflasyon oranlarını faize ve borsaya etkilerini açıklayacağız.
Şimdi kendinizi semt pazarında alış verişe çıkmış bir fon yöneticisi olarak hayal edin. Öyle bir Pazar düşünün ki bu pazarda alınan tahvil, satılansa hisse senetleri olsun. Bu pazarda her ülkenin bir satış tezgâhının olduğunu ve pazarcının da ilgili ülkenin ekonomi bakanı olduğunu varsayın. Tablaları arkasında bağıran maliye bakanlarını hayal edin. Fon yöneticileri evde tasarruf sahiplerinin paralarını toplamış ve onlar adına daha yüksek getirili, kazançlı yatırımlar yapmak için yatırım ürünlerinin satıldığı semt pazarına gelmiş olsun. Pazarda tezgâhlara baka baka dolaşan ve ellerinde para dolusu çantalar bulunan şapkalı insanlar hayal edin.
Brezilya merkez bankası başkanı tahvil tezgahının arkasında bağırıyor: Gel vatandaş gel şu Devlet tahvillerimin getirilerine gel! Risk pirimi 50 puan, enflasyon oranları % 5, faiz getirileri % 8 olan tahvillere gel! Kur riski düşük bize gel! Yanaş limana alacağın bu tahvillerin sahibi olan ülkenin büyüme oranı yılda % 6! Gel vatandaş bize gel…
Bir fon yöneticisi kendini davet eden Brezilya ülkesinin tezgahına yanaşır ve şunları söyler: İyi de kardeşim az önce pazarın başında Rusya tezgah açmış risk pirimi 40, enflasyonu %3 ve faiz getirisi olarak % 9 teklif ediyor. Sen tahvillerini pahalıya satıyorsun. Seninkinin getirileri düşük, çık bakalım çık bana daha yüksek getiri lazım der.
Brezilya maliye bakanı bağırır: Abi onların kur riski yüksek yarın öbür gün Orta doğusu, Suriye'si sıcak deniz hayali derken Ruble yarı yarıya değer kaybedebilir. Sen onlara güvenme abi gel bize gel.
Çin ülkesinin ekonomi bakanı bir başka Pazar tezgâhının arkasında müşteri toplama telaşında:
Hey maşallah hey, var mı bu ülkenin tahviline söz söyleyecek yılda % 12 büyüyen ülkenin tahvilleri bunlar gel ağabeyciğim Çin'e gel, berekete gel! Nerde çokluk orda yokluk deme gel! Sende gel güzel abim…
Türkiye ülkesinin Pazar tezgahının arkasında satış için biraz kalabalık söz konusu. Maliye bakanından tut, ekonomi bakanına ve merkez bankası başkanına hepsi müşteri kapma telaşında. Biri gaz biri fren dese de bu tezgahta bir bereket olduğu aşikar. Şimdilik satışlar oldukça iyi gidiyor. Faiz oranları % 5 ve enflasyon oranları % 8 ancak alış veriş yapan herkese kur garantisi veriliyor. Ne de olsa pazarda tüm alışverişler dolar kullanılarak yapılıyor. Gel vatandaş gel yerli vatandaşına dahi reel negatif faiz veren ancak yabancıya gözünü karartmış ülkenin malları bunlar, sen yeter ki gel, daha çok borçlansak da daha sonra ödeyemeyecek olsak da sen yine de gel.
Sevgili okurlar aklımızdan çıkarmayalım ki bu pazarın en prestijli ve en büyük tezgahı ABD hazinesinin kurduğu tezgahtır, tüm müşterilerin en çok güvendiği bu tezgah aslında herkesin alış veriş yapmak istediği bir yerdir fakat şeftalinin güzelini pahalıya satmasıyla bilinir. Tahvillerinin kalitesi Rusya'dan, Çin'den ve Türkiye gibi ülkelerden daha yüksektir fakat getirileri oldukça düşüktür. Sebep budur ki şu günlerde pazarda dolaşan ve yüksek getiri arayan müşteriler ABD hazinesinin tezgâhına pek uğramaz.
Semt pazarında bir değişim yaşanırsa;
Yukarıda bir fon yöneticisinin Brezilya'nın sattığı malları Rus tezgahında satılan mallarla kıyasladığına şahit olmuştuk. Şimdi varsayalım ki şeftalinin kalitelisini satan ABD hazinesi herhangi bir sebepten ötürü (daha önceki yazılarda bahsettiğimiz sebeplerden ötürü) getirilerini de yükseltmeye karar versin. Gel vatandaş devir değişti bende de faiz oranları artık % 0.50 değil ; % 3, % 3.5 desin. Dünya pazarına, meşhur semt pazarına bağırsın.
- Bernanke en meşhur satıcıdır, sesine iyi adam toplanır- Hayal edin, müşterilerin bir anda diğer ülkelerin tezgahlarının önünden ayrılmaya başladığını hayal edin, çantaların içindeki sıcak paraların gözümüzün önünde uçarak gittiğini hayal edin. Tezgaha gelenlerin mevcut getirilerle artık işim olmaz bana daha yüksek getiri lazım dediğini hayal edin. Onları tekrar tezgahımıza getirmek için daha yüksek faiz teklif etmemiz gerektiğini, bu durumun daha yüksek risk primine neden olacağını hayal edin.
Son olarak pazarın büyüğünün ve şeftalisi güzel olanın alacağı kararların bizi nasıl olumsuz etkileyebileceğini, mevcut borçlarımızı daha yüksek faizle nasıl ödeyebileceğimizi, risk primimiz artınca döviz kurunu ve enflasyonu nasıl kontrol altına alabileceğimizi ve çözümü de hayal edin.
Son söz: FON YÖNETİCİLERİ ASLA UYUMAZ!
Sevgilerimle
Mustafa ÖZTÜRK
Sorularını yanıtlamaya çalıştık ve en son soruda kaldık. Şimdi devam edelim: Türkiye Ekonomisi Bu Gelişmelerden Nasıl Etkilenir?
Son birkaç haftadır malumunuz yurtiçi ve yurtdışı piyasalar tedirgin ve gergin, hemen açıklamakta fayda görüyorum ki içeride faizlerin yükselmesi ve borsa endeksinin düşmesinde ve piyasaların kasılmasında tamamen siyasi gelişmelerin etken olduğunu düşünmek biraz zayıf kalabilir. Vakit geçmeden tüm Dünya piyasalarının FED' in atacağı adımlara karşı önlem almaya çalıştığını görmek faydalı olabilir. Dünya ülkelerinin piyasaları bizi neden bu kadar yakından ilgilendiriyor? Bu sorunun cevabını herkesin kolayca anlayabileceği semt pazarı örneğiyle açıklamaya çalışalım.
Semt pazarı örneğine geçmeden önce aşağıda Dünya ülkelerinin öz kaynak karlılığını gösteren bir tabloyu sizinle paylaşıyorum.
Öncelikle önemli bir noktaya dikkat çekmek istiyorum, bazı resmi sitelerde dahi seçilen ülke sepetiyle Türkiye ekonomisini kıyaslama çalışmaları görüyorum. Dönüp sepete bakıyorum ki içerisinde Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İtalya gibi Avrupa'nın derin ekonomik kriz içerisinde olan ülkeleri bulunuyor. Hemen altını çizmeliyim ki hazırladığımız bu raporlar -kim hazırlarsa hazırlasın TCMB, TUİK, Hazine- kendimizi kandırmaktan başka bir şey değildir. Dünya ekonomisi içerisinde Türkiye ekonomisinin benzerlik gösterdiği ülke ekonomileri Yunanistan, İrlanda, Portekiz, İtalya gibi ülkelerin ekonomileri değildir. Hangi açıdan ele alırsak alalım durumu anlarız ve hangi iktisatçıya sorarsak soralım İrlanda veya Belçika ekonomisinin yapısallarının bizden çok farklı olduğunu öğreniriz. Bir defa kendimizi kıyaslama yaptığımız ülkeler iktisadi işleyişlerinde Euro gibi güçlü bir rezerv para kullanıyorlar yani bize göre daha az döviz kuru riski taşıyorlar. Sermaye birikimleri bizden daha yüksek, toplumlarının tüketim alışkanlığı daha farklı, nüfus dinamikleri ve kişi başı GSMH' ları daha farklı. Ayrıca onlar eskiden zengin olan Avrupa ülkeleri idi yani şuanda zengin değiller! Eski zenginlerle kendimizi kıyaslayarak kendi zayıflıklarımızı örtme çabalarımız kendimizi kandırmaktan öteye bizi götürmez. Pekala, bizim kendimizi kıyaslamamız gereken ülkeler hangileridir?
Biz gelişmekte olan ülke gurubuna dahil olduğumuz için ait olduğumuz ülkeler sepeti aşağıda ismini verdiklerimdir.
Brezilya, Meksika, Çin, Rusya, Endonezya, Malezya, Çek cumhuriyeti vb. ülkeler. Bu ülkeler Dünya pazarında bizim en güçlü rakiplerimizdir. Biz bu ülkelerle adeta Dünya olimpik havuzunda birlikte yüzüyoruz ve performans göstermeye çalışıyoruz. Bu ülkelerin hepsinde sermaye birikimi düşük ve yabancı sermayeye ihtiyaç var, hepsi faiz oranlarını enflasyon oranlarını sürekli gözden geçirmekte.
Hepsi yabancı sermaye için en az bizim kadar can atmakta. Sizi temin ederim ki hepsi güçlü rakipler ve sofralarını şuanda bizim müşterimiz olan yeni misafirler için hazırlamakta.
Yukarıda görüldüğü üzere öz kaynak karlılığı noktasında gerçek rakiplerimiz olan ülkelerin durumu bizden daha güçlü ve ileride. Rakiplerimizde %20 ye yaklaşan öz kaynak karlılıkları bizim sıkı sıkıya takip etmemiz gereken bir gösterge.
Semt pazarı örneği;
Şimdi herkesin konuyu daha kolay anlayabilmesi için bir semt pazarı örneği vermeye çalışacağız ve bu örnekle ülkelerin tahvil piyasalarını, sıcak para hareketlerini, enflasyon oranlarını faize ve borsaya etkilerini açıklayacağız.
Şimdi kendinizi semt pazarında alış verişe çıkmış bir fon yöneticisi olarak hayal edin. Öyle bir Pazar düşünün ki bu pazarda alınan tahvil, satılansa hisse senetleri olsun. Bu pazarda her ülkenin bir satış tezgâhının olduğunu ve pazarcının da ilgili ülkenin ekonomi bakanı olduğunu varsayın. Tablaları arkasında bağıran maliye bakanlarını hayal edin. Fon yöneticileri evde tasarruf sahiplerinin paralarını toplamış ve onlar adına daha yüksek getirili, kazançlı yatırımlar yapmak için yatırım ürünlerinin satıldığı semt pazarına gelmiş olsun. Pazarda tezgâhlara baka baka dolaşan ve ellerinde para dolusu çantalar bulunan şapkalı insanlar hayal edin.
Brezilya merkez bankası başkanı tahvil tezgahının arkasında bağırıyor: Gel vatandaş gel şu Devlet tahvillerimin getirilerine gel! Risk pirimi 50 puan, enflasyon oranları % 5, faiz getirileri % 8 olan tahvillere gel! Kur riski düşük bize gel! Yanaş limana alacağın bu tahvillerin sahibi olan ülkenin büyüme oranı yılda % 6! Gel vatandaş bize gel…
Bir fon yöneticisi kendini davet eden Brezilya ülkesinin tezgahına yanaşır ve şunları söyler: İyi de kardeşim az önce pazarın başında Rusya tezgah açmış risk pirimi 40, enflasyonu %3 ve faiz getirisi olarak % 9 teklif ediyor. Sen tahvillerini pahalıya satıyorsun. Seninkinin getirileri düşük, çık bakalım çık bana daha yüksek getiri lazım der.
Brezilya maliye bakanı bağırır: Abi onların kur riski yüksek yarın öbür gün Orta doğusu, Suriye'si sıcak deniz hayali derken Ruble yarı yarıya değer kaybedebilir. Sen onlara güvenme abi gel bize gel.
Çin ülkesinin ekonomi bakanı bir başka Pazar tezgâhının arkasında müşteri toplama telaşında:
Hey maşallah hey, var mı bu ülkenin tahviline söz söyleyecek yılda % 12 büyüyen ülkenin tahvilleri bunlar gel ağabeyciğim Çin'e gel, berekete gel! Nerde çokluk orda yokluk deme gel! Sende gel güzel abim…
Türkiye ülkesinin Pazar tezgahının arkasında satış için biraz kalabalık söz konusu. Maliye bakanından tut, ekonomi bakanına ve merkez bankası başkanına hepsi müşteri kapma telaşında. Biri gaz biri fren dese de bu tezgahta bir bereket olduğu aşikar. Şimdilik satışlar oldukça iyi gidiyor. Faiz oranları % 5 ve enflasyon oranları % 8 ancak alış veriş yapan herkese kur garantisi veriliyor. Ne de olsa pazarda tüm alışverişler dolar kullanılarak yapılıyor. Gel vatandaş gel yerli vatandaşına dahi reel negatif faiz veren ancak yabancıya gözünü karartmış ülkenin malları bunlar, sen yeter ki gel, daha çok borçlansak da daha sonra ödeyemeyecek olsak da sen yine de gel.
Sevgili okurlar aklımızdan çıkarmayalım ki bu pazarın en prestijli ve en büyük tezgahı ABD hazinesinin kurduğu tezgahtır, tüm müşterilerin en çok güvendiği bu tezgah aslında herkesin alış veriş yapmak istediği bir yerdir fakat şeftalinin güzelini pahalıya satmasıyla bilinir. Tahvillerinin kalitesi Rusya'dan, Çin'den ve Türkiye gibi ülkelerden daha yüksektir fakat getirileri oldukça düşüktür. Sebep budur ki şu günlerde pazarda dolaşan ve yüksek getiri arayan müşteriler ABD hazinesinin tezgâhına pek uğramaz.
Semt pazarında bir değişim yaşanırsa;
Yukarıda bir fon yöneticisinin Brezilya'nın sattığı malları Rus tezgahında satılan mallarla kıyasladığına şahit olmuştuk. Şimdi varsayalım ki şeftalinin kalitelisini satan ABD hazinesi herhangi bir sebepten ötürü (daha önceki yazılarda bahsettiğimiz sebeplerden ötürü) getirilerini de yükseltmeye karar versin. Gel vatandaş devir değişti bende de faiz oranları artık % 0.50 değil ; % 3, % 3.5 desin. Dünya pazarına, meşhur semt pazarına bağırsın.
- Bernanke en meşhur satıcıdır, sesine iyi adam toplanır- Hayal edin, müşterilerin bir anda diğer ülkelerin tezgahlarının önünden ayrılmaya başladığını hayal edin, çantaların içindeki sıcak paraların gözümüzün önünde uçarak gittiğini hayal edin. Tezgaha gelenlerin mevcut getirilerle artık işim olmaz bana daha yüksek getiri lazım dediğini hayal edin. Onları tekrar tezgahımıza getirmek için daha yüksek faiz teklif etmemiz gerektiğini, bu durumun daha yüksek risk primine neden olacağını hayal edin.
Son olarak pazarın büyüğünün ve şeftalisi güzel olanın alacağı kararların bizi nasıl olumsuz etkileyebileceğini, mevcut borçlarımızı daha yüksek faizle nasıl ödeyebileceğimizi, risk primimiz artınca döviz kurunu ve enflasyonu nasıl kontrol altına alabileceğimizi ve çözümü de hayal edin.
Son söz: FON YÖNETİCİLERİ ASLA UYUMAZ!
Sevgilerimle
Mustafa ÖZTÜRK