Türkiye Ekonomisinde 2022’de Hangi Gelişmeler Öne Çıktı?

Türkiye ekonomisinde 2022’de hangi gelişmeler öne çıktı?

Enflasyon

İlk sırada kuşkusuz enflasyon yer aldı. Tüketici enflasyonu 2022’de %85’e çıkarak son 24 yılın zirvesine yükselirken üretici enflasyonu da %157 ile 27 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Bu yıl ÜFE ve TÜFE arasındaki makas da tarihi yüksek seviyeye çıktı.

Gıdada rekor fiyat artışları

Gıda enflasyonu %100’e yaklaşırken 2022’de fiyatı en çok artan gıda ürünlerinin başında %500 üzeri zamla şeker geliyor. Süt ve süt ürünleri, sıvı yağ ve bakliyatta da büyük oranlı fiyat artışları görülürken yaş sebze ve meyve fiyatları da yine rekor artışlar yaşadı.

Bakan Nebati’nin açıklamaları

Bu yıl siyasetin gündeminde de ekonomi ve özellikle enflasyon vardı. Muhalefet kanadı, iktidarı enflasyon nedeniyle eleştirirken hükümet ise yüksek enflasyonda küresel gelişmelerin etkili olduğunu belirtti. Ancak akıllarda en çok Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin açıklamaları kaldı.

Yılın ilk aylarında enflasyondaki düşüşün yaz döneminde başlayacağını ifade eden Bakan Nebati, uyuyup 6 ay sonra uyanıldığında çok farklı bir Türkiye olacağını söyledi.

Bakan Nebati, Ağustos ayındaki konuşmasında ise yabancı bir meslektaşıyla yaptığı sohbeti anlattı ve onların %10’luk enflasyonla sokağa çıkamadığını, ancak kendisinin rahatlıkla sokağa çıkabildiğini belirtti.

Bakan Nebati’nin asgari ücret açıklaması da oldukça dikkat çekti. Yapılması beklenen zam öncesinde asgari ücretli, memur ve emekliler ile dar gelirliler için “Fakire fukaraya vermek bereket getirir.” dedi.

Bakan Nebati’nin belki de akılda kalan en önemli açıklaması Eylül ayında katıldığı bir zirvede yaptığı konuşmasındaki “Neoklasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heterodoks yaklaşım, günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal ekonomi ve nöroekonomi ile daha fazla önem kazanmaktadır.” ifadesi oldu.

Bakan Nebati, son olarak geçen hafta yaptığı bir konuşmada enflasyonun boynunu aşağı kırdıklarını söyledi ve 2023’te enflasyonun hızlı bir düşüş göstereceğini belirtti.

Asgari ücret

2022’de enflasyon nedeniyle yaşanan büyük gelir kaybı asgari ücrette de 16 yıl sonra yıl içi iki kez zam yapılmasına neden oldu. Aralık’taki zammın ardından Temmuz’da da zam yapıldı ve bu yıl %74 oranında zam gelmiş oldu. 2023 asgari ücret zammı ise geçen hafta açıklandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yeni yılda asgari ücretin 8.506 TL olduğunu duyurdu.

2022’de döviz, altın ve borsa rekor tazeledi

2021’de rekor seviyelere çıkan altın ve döviz, Aralık ayında alınan önlemlerle dizginlendi. Ancak 2022’de hem küresel hem de yurt içi gelişmelerin etkisiyle kur yeniden yükselişe geçti. Bu yılki yükseliş 2018 ve sonrasındaki gibi yüksek bir oynaklıkla değil daha kontrollü ve yavaş şekilde oldu. Bugünkü işlem seviyeleri baz alındığında;

Dolar/TL %40

Euro/TL %32

Gram altın %40

BİST 100 %197 oranında yükseliş yaşadı. Ancak üretici ve tüketici enflasyonu karşısındaki getiri dikkate alındığında bu yıl sadece borsa, yatırımcısına kazandırdı. TÜİK’in Kasım verilerine göre, BIST 100 endeksi Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %14,62, TÜFE ile indirgendiğinde %46,71 oranlarında yatırımcısına en yüksek reel getiri sağlayan yatırım aracı oldu.

İhracatta rekor kırıldı, fakat ithalattaki artış daha fazla oldu

Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre 2022’nin ilk 11 ayında geçen yılın aynı dönemine göre, ihracat %13,9 oranında artışla 231 milyar 248 milyon dolar, ithalat %36,6 oranında artışla 331 milyar 98 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Merkez Bankası dünyadan ayrıştı

2022’de 90’a yakın ülke merkez bankası sıkı para politikası uyguladı ve faizleri artırdı. Bu süreçte Rusya, Ukrayna ile olan savaş nedeniyle olağanüstü kararlar aldı. Rusya muaf tutulduğunda Çin, özellikle emlak piyasasını desteklemek için adımlar attı ve faizleri düşürdü. Türkiye ise dünyada en yüksek enflasyona sahip ülkeler arasında olmasına karşın uygulanan yeni ekonomi modeli çerçevesinde faiz indirimlerine devam etti.

Eylül 2021’de başlayan faiz indirimi Ağustos 2022’de devam etti ve banka bu yıl faizi %14’ten %9’a düşürdü.

Konut fiyatlarında tarihi yükseliş yaşandı

2022’de yurt genelinde konut fiyatları %189 oranında arttı. Bölgesel bazda en çok fiyat artışı %200’ün üzeri ile İstanbul, Antalya ve Muğla bölgelerinde görüldü. Konut satışlarındaki yükseliş ise yılın ikinci yarısında yerini düşüşe bıraktı. Enflasyondaki yükseliş ve piyasa faizlerinin yüksek olması konut sektöründe de ivme kaybına yol açtı.

Türkiye ekonomisi büyüdü, fakat iş gücü ödemeleri geriledi

TÜİK verilerine göre Türkiye ekonomisi, 2022’nin ilk çeyreğinde %7,5 ikinci çeyreğinde %7,7 ve üçüncü çeyreğinde %3,9 oranında büyüme gösterdi. Büyümeden en büyük payı bankalar ve finansal sektör alırken inşaat sektöründeki küçülme derinleşti.

Tarımdaki zayıflık bu yıl oldukça dikkat çekti. İlk çeyrekte büyüme içinde tarımın payı %0,9 oldu. İkinci çeyrekte ise %2,9’luk daralma olurken üçüncü çeyrek büyüme %1,1’de kaldı.

Küresel durgunluğun ve azalan ticaretin etkisiyle sanayi üretiminde de ivme kaybı yaşandı. İlk çeyrekte büyüme içinde %7,4’lük payı olan sanayi grubu ikinci çeyrekte %7,8’e çıktı. Ancak üçüncü çeyrekte bu oran %0,3’e geriledi.

İşgücü ödemelerinin cari fiyatlarla Gayrisafi katma değer içerisindeki payı geçen yılın üçüncü çeyreğinde %29,5 iken bu oran 2022 yılında %26,3 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise %54,1 iken %54,8 oldu.

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT)

Emeklilikte yaşa takılanların durumu bu yıl içinde çok kez gündeme geldi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yapılan çalışmaların Meclise sunulacağını belirtti. Bugün yapılacak Kabine Toplantısı’nda da konunun ele alınması beklenirken yaş konusunda nihai kararı Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın vermesi bekleniyor.