Rus Petrolüne Yönelik Tavan Fiyat Politikası Başarısız mı?

• Petrol piyasası değişirken G7 tavan fiyat politikası zorluklarla karşı karşıya
• Yaptırım eksikliği, Rus petrol fiyatları üzerindeki tavan fiyat politikasının etkinliğini zayıflatıyor
• Yeni gelir kaynakları ve artan vergiler, tavan fiyat uygulamasının Rus petrol gelirleri üzerindeki etkisini sınırlıyor

Rus petrol ihracatına yönelik G7 fiyat sınırlamasının yürürlüğe girmesinin üzerinden altı ay geçti. Politikanın oluşturulmasına yardımcı olan ABD Hazine Bakanlığı, geçtiğimiz günlerde tavan fiyat politikasının işe yaradığı sonucuna varan bir ilerleme raporu yayınladı. Her ne kadar politikanın mimarları kağıt üzerinde politikanın başarılı olduğunu iddia edebilseler de, petrol piyasası bu politikanın hedeflerini boşa çıkaran ve piyasa üzerinde kayda değer etkileri olan bazı önemli değişimler geçirdi.

Hedefler

Petrol fiyatlarını sınırlama politikasının iki hedefi vardı: 1-Rusya'nın gelirini azaltmak; 2-Küresel petrol fiyatlarının fırlamasını engelleyecek kadar Rus petrolünü piyasada tutmak. G7 nakliye, ticaret ve sigorta şirketlerinin yaptırımlarla karşılaşmadan Rus petrol satışları için hizmet verebilmeleri, ancak bu petrolün tavan fiyattan ya da bu fiyatın altında satılması halinde mümkün olacak şekilde tasarlandı. Fiyat üst sınırı Aralık 2022'de varil başına 60 dolar olarak belirlendi. ABD Hazine Bakanlığı, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından Rus petrolünün varil başına 100 doların üzerinde satıldığını ve hatta 2022 baharında spot piyasada varil başına 140 dolara ulaştığını belirtti.

Fiyat Etkisi

Ancak Kasım 2022'de (tavan fiyatın yürürlüğe girmesinden hemen önce) Rusya'nın Urallar petrolü varil başına ortalama 57,49 dolardı. Aralık ortasına gelindiğinde ise varil başına 48,69 dolara düştü. Bununla birlikte, küresel petrol fiyatlarının kötü ekonomik görünüm nedeniyle düşmesi nedeniyle Brent ham petrolün de ortalama fiyatı bu dönemde varil başına 10 dolar düştü.

G7, tavan fiyat politikasının Rus petrolünün fiyatını düşürdüğünü ancak işgalin ve hemen ardından gelen yaptırımların başlangıcındaki Rus petrolünün fiyatıyla karşılaştırarak söyleyebilir. Eğer tavan fiyat politikası yürürlüğe girmeden hemen önceki Rus petrolünün fiyatıyla karşılaştırırlarsa, bunun Rus petrolünün fiyatını düşürmede herhangi bir etkisi olmadığını görürler.

Aslında, Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi tarafından yakın zamanda yapılan bir analiz, tavan fiyat politikasının Rus petrol fiyatlarını tavan fiyat seviyesinin altında bile tutmadığını, çünkü Nisan ayında Rus petrol kargolarının düzenli olarak tavan fiyatın üzerinde fiyatlarla satıldığını ortaya koymuştur. Çalışmanın yazarları, tavan fiyat politikasının başarısızlığına gerekçe olarak yaptırım eksikliğini gösteriyor.

Rusya'nın Petrol Gelirlerinin Kaynakları

Avrupa ve ABD'nin Rus petrolüne yaptırım uygulamaya başlamasından bu yana geçen sürede Rusya, petrolü için kullanmak üzere kendi nakliye ve sigorta endüstrisini kurdu. Bu da Hindistan ve Çin gibi müşterilerin Rus petrolünü satın almak ve taşımak için Batılı gemilere, sigortacılara ya da ticaret hizmetlerine ihtiyaç duymadan Rus petrolünü satın alabilecekleri ve böylece fiyat sınırlamasından tamamen kurtulabilecekleri anlamına geliyor.

Bu da Rusya'ya tamamen yeni bir gelir kapısı açıyor. Rusya'nın bu yan hizmetlerden ne kadar para kazandığı belli değil, ancak önemsiz bir miktar değil. Rus hükümeti yakın zamanda petrol ihracatından aldığı vergileri de arttırdı, dolayısıyla hükümet artık petrol satışından eskisinden daha fazla para kazanıyor. Bu da tavan fiyat uygulamasının Rusya'nın petrol gelirlerini sınırlama hedefine ulaşmada daha az etkili olmasını sağlıyor.

Sonuçlar

Yatırımcılar aşağıdaki hususları akıllarında tutmalıdır:

1. Şu anda G7, tavan fiyat politikasının işe yaradığına inanıyor, bu nedenle daha sıkı yaptırımlar uygulamak veya politikayı değiştirmek için motive olmayabilirler. Ancak bu durum değişir ve daha sıkı bir politikaya ihtiyaç duyduklarını görürlerse, piyasadaki Rus petrolü miktarını azaltmayı deneyebilirler. Bu da petrol fiyatlarının yükselmesine neden olacaktır.
2. Piyasada indirimli fiyatlarla satılan "yaptırımlı" petrol miktarı piyasa fiyatlarını aşağı çekmeye devam ederse, OPEC arzı kısıtlayarak karşılık vermeye motive olabilir. Suudi Petrol Bakanı Abdülaziz bin Salman geçtiğimiz günlerde "spekülatörlere" bir sonraki OPEC+ toplantısında "dikkatli olmalarını" söyledi. Şu anda, tüccarlar fiyatların düşeceğine dair bahis oynuyor, bu nedenle Haziran ayında başka bir "sürpriz" üretim kesintisine karşı dikkatli olunmalı.
3. Rusya'nın sözlerine itibar etmeyin. Rusya sık sık bir şey yapacağını söyler ve sonra tam tersini yapar. Bu durum petrol üretimi için de geçerli olabilir. Rusya petrol üretimini günlük 500.000 varil azaltacağını söylemişti. Ancak önceki petrol ihracat seviyelerini korudu. Veriler Rusya'nın petrol ihracatının geçen yıla kıyasla günlük 1,2 milyon varil arttığını gösteriyor. Rusya'nın söylediği gibi üretimi kısmış olması, ve Druzhba Boru Hattı üzerinden Almanya'ya artık petrol sevkiyatı yapmadığı ve yurtiçi rafineri çalışmalarını azalttığı için bu kadar yüksek ihracat seviyelerini koruyabilmesi mümkündür, ancak şu anda kesin olarak bilmiyoruz. Rusya'nın aslında üretimi kısmadığı ortaya çıkarsa, o zaman petrol fiyatları düşecektir.

***

Açıklama: Yazar, bahsi geçen menkul kıymetlerin hiçbirine sahip değildir.