Açıklamanın ardından petrol fiyatlarının kontrolden çıkarak hızlı bir yükselişe geçmesi bekleniyordu.
Beklenildiği şekilde ham petrol—ABD West Texas Intermediate için 65, İngiltere Brent için 75 Dolar olan—kilit direnci aştı. Ancak bu aşımın hemen ardından yaşanan gerileme ve özellikle bu gerilemeye zorlama şekli, piyasanın yükselişine neden olan gelişmeler kadar akılda kalıcı hale geldi.
ABD Başkanı Donald Trump'ın İran petrol alıcılarına yönelik izinleri yenilemeyeceğine yönelik sürpriz açıklamasından bir hafta sonra, boğalar gerektiği gibi kutlama yapmıyor.
Altı aylık zirvelerin yakınlarında sadece bir hafta kalmanın ardından petrol fiyatları sessiz sedasız bir şekilde Cuma günü %3 kadar düştü ve ardından yükselişe geçmeyi başaramadı? Düşüşün sebebi? OPEC'teki en büyük rakibine ölümcül darbeyi vurarak Suudi Arabistan'ı önce sevindiren, ardından da İran'dan yaşanacak farazi kaybı dengelemek için Riyad'a üretimi artırma konusunda baskı uygulayan Başkan Trump.
Boğalara Kolay Kazanç Yok
Trump'ın petrol boğalarına Tahran'ın "kötülüğü" kadar şeytani görünebilen çelişkili piyasa manevralarının ötesinde, 1 Mayıs'ta İran'a yönelik başlatılacak ambargonun piyasada uzun pozisyona sahip olanlara kolay bir kazanç sağlamayacağına dair nedenler var.
Bunlardan biri; geçtiğimiz yıl Trump yönetimi tarafından petrol ihraç etmesi yasaklanan İran'ın petrolünü piyasaya ulaştırmak için geliştirdiği gizli ve yaratıcı yöntemler. Bu yöntemlerin arasında İran petrolü taşıyan yük gemilerinin varış yerlerine ulaşana kadar alıcılarını kapatarak "karanlıkta" yol almaları ve tespit edilmemek için petrol ticaretlerinde ABD Doları kullanmamaları da var.
Şimdi ise, Çin'in İran petrolünün en azından bir kısmını (Tahran'ın günlük 1,1 milyon varillik ihracının yaklaşık yarısı Çin'e gidiyordu) almaya devam edeceğini söyleyip ABD'nin kararına açık bir şekilde karşı gelmesi ve danışmanlarının aksi yöndeki söylemlerine rağmen Trump'ın Pekin'e özel bir izin vermeyi düşündüğü dedikodularıyla birlikte, ham petrol fiyatlarının manzarası daha bulanık olamazdı.
Peki, petrol boğalarının planlarına İran nasıl bir zarar verebilir?
Her iyi tartışmada olduğu gibi, piyasanın önde gelen iki danışmanlık firması olan New York bazlı Energy Intelligence ve Londra bazlı Energy Aspects birbirine zır iki teoriye sahip.
Tahran İhracı Uzun Süreliğine Düşecek Mi?
Energy Intelligence'a göre Çin, Türkiye ve Hindistan gibi düzenli alıcıların Washington'ın hedefi olma korkusu sebebiyle daha az alım yapmaya başlamasıyla birlikte İran petrol ihracı günlük 500.000 varile, yani geçen yılın yaklaşık %55'i seviyesine gerileyecek.
Energy Intelligence aynı zamanda İran'ın sağlayamadığı petrolün yerini almak için Suudi Arabistan da dahil yeterli OPEC üreticisi olduğunu ancak bu varillerin İran petrolünden çok daha yüksek fiyattan satılarak petroldeki yükselişi destekleyeceğini belirtiyor.
Pekin ambargoya yönelik izin talebini açık bir şekilde dile getirmiş olsa da, Çin'e Mayıs başında ulaşması beklenen ve İran petrolü taşıyan iki yük gemisinin, izleme cihazlarının bir haftadan fazla bir süredir kapalı olması sebebiyle varış noktalarına ulaşmaları bile kesin değil.
Energy Intelligence:
"Washington'ın yeni agresifliği, piyasanın İran petrol ihracının uzun süre düşük kalışına alışması gerektiği anlamına geliyor."
İsmini vermek istemeyen bir tacirin ise, "İran'a yardım etmek için kimse hayatını feda etmeyecek," dediğini ekledi.
Çin İstediği İzni Elde Edebilecek Mi?
Energy Aspects ise daha cömert bir şekilde, Mayıs/Haziran'dan itibaren İran petrol ihracının günlük 600.000 varil seviyelerinde olmasını bekliyor.
Bu miktara Tahran'ın gizli bir şekilde piyasaya sürdüğü günlük 100-200 bin varil ve Suriye'deki Esad rejimine sağladığı günlük 50.000 varil ham petrol dahil değil.
Londra bazlı şirket İran'ın bunu sağlamak için yeni yöntemler geliştireceğini düşünüyor:
"İran, gemiden gemiye transfer (STS), kargoların kaynağını saklamak için sahte belgeler üretmek ve gemilerin alıcılarını kapatmak gibi çeşitli yöntemlerle yasakları aşmaya devam edebilir. İran mümkün olduğu kadar çok petrol ihraç etmek için gerekli deneyime ve sebebe sahip, ancak uygulamada bazı limitler var—kargoların küçüklüğü sayesinde petrol ürünlerini kaçırmak yaygın bir uygulama, ancak büyük hacimleri farkedilmeden alıcılara ulaştırabilmek çok daha zor."
"Bazı alıcılar, işlemleri gizleyebileceklerine inanmaları ya da ABD'nin uygulayacağı cezaların pek bir etki yaratmayacağını düşünmeleri sebebiyle İran'dan petrol almaya devam edebilir. Yasakların ne oranda aşılacağı ABD'nin yasakları ne kadar etkili bir şekilde yürüttüğüne bağlı olacak. ABD'li yetkililer erken önlem alırlarsa, belki de bazı yüksek profilli varış noktalarını açıklarlarsa caydırıcılıkları güçlenir. Ancak şu an ABD hükümetinin yasaklara karşı gelecek yüksek profilli şirketleri göstermekte kararlı olup olmadığı henüz net değil."
Londra bazlı firmaya göre eğer Çin ABD'den bir izin elde edebilirse alımlar muhtemelen ABD'ye pek açılmamış bir tacir olan Zhuhai Zhenrong üzerinden ve benzer şekilde izole edilmiş bankalar üzerinden gerçekleştirilecek.
Energy Aspects'in tahminlerine göre Zhuhai günlük 240.000 varillik bir sözleşmeye sahip ve 2012'de Obama döneminde olduğu gibi günlük 30-40 bin varil için ek izin alabilir: "Birçok açıdan böyle bir gelişme hem ABD hem de Çin için itibar kurtarıcı bir sonuç olur."
New York bazlı enerji koruma fonu Again Capital'da partner John Kilduff, İran'ın uzun vadede ABD 2020 seçimlerine kadar bekleyeceğini ve daha uzlaşmacı bir başkanın seçilmesini umacaklarını söyledi—ancak tabii ki başkanlıkta bir değişim yaşanması da kesin değil. Kilduff ekliyor: "İranlılar bunun üstesinden gelecek. Onlar dünyanın en katılaşmış rejimlerinden biri."