Yarın yapılacak Para Politikası Kurulu toplantısında TCMB'nin faiz indirimine devam etmesi bekleniyor. Beklenti aralığı ise 50 ila 100 baz puan olurken faizin değiştirilmemesi ise en düşük olasılık olarak görülüyor. TL tarafındaki fiyatlamaya baktığımızda faiz indirimi beklentilerinin de ağır bastığını görüyoruz.
Dünyada yükselen enflasyon nedeniyle merkez bankalarının faiz artırımına gittiği bu süreçte Türkiye neden ters bir yol izliyor?
Türkiye'de dönem dönem enflasyon düşse de orta-uzun vadede enflasyon hep yüksekti. Bunun temel nedeni üretimine gereken yatırımın yapılmaması ve uygulanan hatalı politikalardı. Her hükümet döneminde bunu ziyadesiyle tecrübe ettik. Son yıllarda ise bu hatalar devam ederken dışa bağımlılığın da artmasıyla dövizdeki yükseliş direkt enflasyona yansıdı.
2013 sonrasında yükselişe geçen kurdaki atakların hızlanmasıyla enflasyon da yükselmeye devam etti. Bu noktada merkez bankası faiz ana kalkan olmak üzere araçlarını kullanarak durumu kontrol altına almalıydı ama olmadı, daha doğrusu bir oldu bir olmadı. Çünkü başkanlık sistemiyle yetki sahibi olan Cumhurbaşkanı, faiz ve enflasyon arasındaki neden sonuç sıralamasını faklı görüyor, dolayısıyla enflasyon yükseldiği zaman faiz düşürülürse enflasyon da düşer politikasını uyguladı. Dünyanın hiçbir yerinde böyle bir iktisadi çözüm ve uygulama yok ve ülkemizde uygulanan bu politikanın da işe yaramadığı ortada.
Yakın zamanda başkan değişimleri ile hedeflenen faiz indirimi isteği en keskin olarak Uysal döneminde yapıldı, oldukça hızlı ve yüksek oranda yapılan faiz indirimleriyle oran tek haneye düşürüldü. Uysal döneminde kur rekor kırarken enflasyon ise %14'e çıktı. Ayrıca mali politikalarda da son derece gevşek davranıldı. Sonrası herkesin malumu, Hazine ve Maliye Bakanı istifa etti, Uysal görevden alındı. Bu defa ekonomik duruma iktisadi olarak olması gereken bir politika uygulanmaya karar verildi. Mali taraf sıkı tutuldu, para politikası da öyle ve faiz artırıldı. Ancak enflasyon yükselmeye devam etti, çünkü kur etkisi ve üretici fiyatlarının yansıması devam etti. Kasım-Şubat döneminde kur geriledi, ama enflasyon halen yüksekti. Buna karşın faizlerdeki artış sürdü ve %19'a çıkarıldı. Yüksek faiz yurt içi yatırımlar ve harcamalar için elbette olumsuz, fakat enflasyondaki yükselişi dizginlemek için harcamaların, kredi isteğinin düşürülmesi gerekir. Ancak yatırım ve büyüme isteğinin öne çıkmasıyla bir nevi kur feda edildi ve yeniden gevşek para politikasına dönüldü. Bunun ilk adımı Ağbal'ın görevden alınması oldu, Kavcığlu döneminin ilk beş ayında ise enflasyon %19'u aştı, kur yeniden rekor tazeledi. Yani bu denge yine oldurulamadı.
Gelelim asıl sorunun cevabına, koşullar hiç uygun değilken merkez bankası neden faiz indiriyor. Bunun nedeni elbette ki siyasi istek, Cumhurbaşkanı Erdoğan, ülke ekonomisinde büyümeyi oldukça önemli görüyor. Bu tabii önemli ama rakamsal olarak büyümek büyümek değildir. Türkiye ekonomisi çeyreklik olarak %20 üzerinde büyüdü, buna enflasyonu da eklerse rakam %40'lara yaklaşıyor. Peki ülke vatandaşı bu büyümeyi hissedebildi mi yoksa her gün alım gücü biraz daha mı düşüyor? Üretici fiyatları, tarımsal girdi fiyatları, yurt dışı ÜFE fiyatları, inşaat maliyetleri, konut fiyatları, gıda ve enerji fiyatları rekor yükselişler gösterirken sabit gelirli vatandaş bunlarla nasıl başa çıkabilir?
2013 itibarıyla uygulanan yanlış para politikasının maliyetlerini bugünlerde oldukça derinden yaşıyoruz. Ve kur bugünlerde de rekor tazeliyor, bu yükselişlerin de gelecek dönemde fiyatları artıracağını unutmamak gerekir.
Enflasyonda istikrarı yakalamış ve ekonomisi de sürdürülebilir olan ekonomilerde manşet yerine çekirdek enflasyonun takip edilmesi anlaşılır, fakat Türkiye gibi ekonomik olarak sürekli dalgalanma yaşayan, enflasyonu ile dışa bağımlılığı yüksek olan ve gerek siyasi gerek jeopolitik gerekse ekonomik politikalarla yabancı yatırımlarda da cazibesini kaybeden ülkeler için manşet enflasyon baz alınmalı, ama TCMB Başkanı Kavcıoğlu 8 Eylül'deki konuşmasında çekirdek TÜFE'nin hesaplamada olacağını söyleyerek büyük ve kuvvetli ekonomileri örnek gösterdi.
Çekirdek enflasyonu baz almaya başladık ve endeks %16,76'dan %16,98'e yükseldi, faiz ise %18'de işte bu nedenle piyasalar merkezden 0,50 ile 1,0 puan aralığında faiz indirimi bekliyor. Peki, diyelim ki faiz %17,50'ye çekildi. Ekim-Kasım-Aralık döneminde kur etkisi, enerji fiyatlarındaki artış ve diğer emtia grubundaki artış endeksi yükseltmeyecek mi? O zaman TL'nin reel getirisi olmayacak. Ama enflasyon üzeri faiz ile TL'nin korunması, dolarizasyonun azalması hedefleniyordu, nasıl olacak?
TCMB, bu ay faiz indirirse bunun yakın dönemdeki tek olasılık olduğunu da elbette biliyor. Dolayısıyla bu 'fırsat'ı değerlendirmek isteyebilir.
Merkez bankasının asıl görevi fiyat istikrarını sağlamakken uygulanan politikalar istikrarsızlık ateşine odun atmaktan başka bir şey değil.
Olması gereken merkezin faiz artırması, hiç değilse sabit tutarak kurdaki oynaklığı biraz olsun düşürmesi ama yazıda detaylara girmemizin nedeni bu beklentilerin sebebiydi. PPK öncesi USD/TRY kuru 9,30'lu seviyelerden işlem görüyor ve eğer piyasa beklentileri üzerinde bir faiz indirimi olursa kurda yeni rekor seviyeler görebiliriz. En düşük olasılık olan merkezin faizi sabit tutması durumunda ise 9,15-9,10 aralığını izleyeceğiz.