Oynaklık devam edecek, ancak arz şoku ufukta daha yüksek fiyatlara işaret ediyor.
Enerji piyasasındaki dalgalanmalar devam ediyor…
Petrolde altı gün içinde varil başına 90 dolardan 130 dolara doğru yaşanan rekor rallinin ardından, fiyatlar geçtiğimiz haftada 95 dolar civarını yeniden ziyaret ederek tacirleri ters köşeye yatırdı. Ancak geçtiğimiz birkaç gün içinde hem Brent, hem de WTI 100 dolar seviyesinin üzerine yeniden çıktı.
Bu düzeltme kısa bir süreliğine, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin yarattığı risk priminin tamamını ortadan kaldırdı ancak fiyatlar daha sonra istikrar kazanarak 100 doların üzerine geri döndü:
Fiyatlardaki çöküşe rağmen, günümüzdeki petrol piyasasında arz risklerindeki büyüme konusunda pek bir değişim yaşanmadı. Hatta, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) petrol piyasasının “son on yılların en büyük arz kriziyle“ karşı karşıya olduğunu söyledi.
Bugünkü yazımda, piyasadaki sıkışıklığın devamına ve fiyatlarda yükselişe işaret eden en güncel arz ve talep trendlerini inceleyeceğim. Ancak ilk olarak, fiyatlardaki aşırı dalgalılığın arkasındaki en önemli faktör olan, petrol ticareti aktivitesindeki çöküşe bir bakalım. Bunu hem ham petrol, hem de işlenmiş petrol ürünlerinin vadeli işlem sözleşmelerindeki açık pozisyon sayısında yaşanan düşüşte görebiliriz:
Ticaret aktivitesindeki bu düşüşün sebebi emtia aracı kurumlarının marj gereksinimlerini artırarak, normalde oynaklığa karşı bir tampon sağlayan tacirleri piyasanın dışına itmesi. Bu piyasalarda işlem yapan herkes, alış ve satış teklifleri arasındaki farkta yaşanan sıçrama yoluyla bu likidite eksikliğini fark etmiştir. Normalde alış ve satış teklifleri arasındaki fark bir ila iki sent arasında değişirken, farklar şu an 5-10 sent ve üzerine kadar çıkabiliyor.
Bu yüzden önümüzdeki dönemde hem yukarı, hem de aşağı yöndeki günlük fiyat hareketlerindeki aşırılıkların devam etmesini bekleyebiliriz. Ancak günlük fiyat hareketlerinin kargaşasının arkasına baktığımızda, petroldeki temel görünümün hâlâ hiç olmadığı kadar yükseliş eğilimli olduğunu görüyoruz.
Şimdi en büyük faktörle, yani Rus petrol ihracatının durumuyla başlayalım.
Bir Ateşkes Bile Rus Arzını Geri Getirmeyebilir
Petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün arkasındaki gerekçe olarak gösterilen ilk gelişme, Rus yetkililerin Ukrayna’da bir ateşkesin mümkün olduğunun sinyalini verdiğini belirten diplomatik gelişmelere yönelik haberlerdi. Ancak şimdi geriye dönüp baktığımızda, bu haberlerin gereğinden fazla iyimser olduğunu görüyoruz ve çatışma ikinci ayına girerken de şiddetini koruyor. Tabi ki hem insani açıdan, hem de 3. Dünya Savaşı’ndan kaçınmak adına, Ukrayna’da bir an önce bir ateşkesin sağlanmasını umuyoruz.
Ancak piyasa için bir ateşkese dair spekülasyonların yaptırımların anında kaldırılacağı ve Rus enerjisinin normal akışına geri döneceği anlamına geldiğini varsaymak büyük bir hata olur. Rusya’nın Ukrayna’da yol açtığı yıkım ve insani trajedinin boyutu sebebiyle, çatışma artık herhangi kolay bir çözüm şansının ötesine geçmiş durumda. Şehirlerde ağır yıkımlar yaşanırken, 10 milyondan fazla Ukraynalı evlerini terk etmek zorunda kaldı. Aynı zamanda, Rusya’nın kasti bir şekilde Ukraynalı sivilleri hedef aldığına dair haberlerin sayısı da artıyor.
Bu da en azından, bir ateşkes sağlansa bile kalıcı bir barış anlaşması için uzun ve zorlu bir müzakere süreci anlamına geliyor.
Rusya ve Batı dünyası arasındaki jeopolitik ayrışma da kolay bir çözüm ihtimalini ortadan kaldırma yolunda ilerliyor. Yalnızca bir hafta önce, Çarşamba günü ABD Başkanı Biden ve Dış İşleri Bakanı Blinken, Rusya’nın ayrım gözetmeden masum sivilleri öldürmesi sebebiyle Putin’i bir “savaş suçlusu“ olarak tanımlamıştı.
Bunun ardından, Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell de benzer bir iddiada bulundu:
Bunlar, ciddi sonuçlar doğuracak ciddi iddialar.
Yani Ukrayna’da resmi bir barış anlaşması sağlansa bile, Batı dünyası Rusya’ya yönelik yaptırımlarını kaldırmayabilir. Mevcut ortam, Batı dünyasının Rusya ile uzun süreli bir soğuk çatışma için hazırlandığını ve yaptırımların bu süreçte kalıcı olabileceğini gösteriyor. Eski ABD Savunma Bakan Yardımcısı Bing West’in Wall Street Journal’daki yazısı, Rusya’yı bir rejim değişimine itme çağrısında bulunan koronun özünü yansıtıyor ve böyle bir adım, Putin başta olduğu sürece yaptırımların uygulanmasıyla sonuçlanır.
Kısaca, Batı Rusya’yı İran ya da Venezuela’ya çevirmeye çalışıyor. Bu sebeple, Rusya ile iş yapmanın yaratacağı itibar kaybı da Batı ülkelerini Rusya ile ticarette “kendi kendilerine yaptırım uygulamaya” itiyor.
Enerji sektöründe bunun ilk adımı; Exxon (NYSE:XOM), Shell (NYSE:SHEL) ve BP (NYSE:BP) gibi petrol devlerinin Rusya’daki faaliyetlerine son vermeleriydi. Bu adımlar kısa vadede önemli bir etki yaratmasa da, uzun vadede Rusya’nın üretimini artırma kapasitesini etkileyecektir.
Cuma günü ise, petrol havzası hizmetleri devi Halliburton’ın (NYSE:HAL) Rusya’daki faaliyetlerini bir an önce sonlandıracağını duyurdu. Ondan bir gün sonra da hem Schlumberger (NYSE:SLB), hem de Baker Hughes (NYSE:BKR) Rusya’ya yönelik yatırımlarını tamamen durdurduklarını açıkladı ve bu da iki şirketin ülkeden tamamen çıkmasıyla sonuçlanabilir.
Bu önemli bir gelişme. Birçok petrol üreticisi gibi, Rusya da petrol ve doğal gaz faaliyetlerinin aksaksız bir şekilde devam etmesi adına teknoloji, yedek parça ve insan kaynağı için Batılı hizmet şirketlerine bağlı durumda. Rusya bu hizmetlerin ve yedek parçaların yerini bir gecede dolduramaz. Bu yüzden, kısa vadede üretimde bir aksama yaşanabilir.
Son olarak, Batı dünyasının uyguladığı yaptırımların doğrudan ve dolaylı etkileri sonucunda birçok ülkenin, Rus ham ya da işlenmiş petrol ürünlerini satın almayı reddetme tehdidi var. Şimdiye kadar, haftalar öncesinde yapılan anlaşmalar kapsamında Rus petrolü piyasaya girmeye devam ettiği için, yaptırımların petrol ihracatında yol açtığı bozulmanın hacmi henüz zayıf seviyede. Ancak yaptırımlar önümüzdeki ay itibarıyla tam etkisini göstermeye başladığında, piyasa Rus petrol üretiminde ciddi bir bozulmanın tehdidiyle karşı karşıya gelecek.
Rus Petrol Arzındaki Kayıplar Günlük 3-4 Milyon Varil Seviyelerine Ulaşabilir
IEA, geçtiğimiz haftada Rus arzında yaşanabilecek kayıplara dair ilk resmi tahminlerini yayımladı ve veriler şaşırtıcıydı. Ajans, Nisan ayından itibaren Rusya’nın petrol üretiminde tam %25’lik bir düşüş öngörüyor. Diğer bir deyişle...
Zaten kırılgan olan küresel petrol piyasası önümüzdeki aydan itibaren günlük 3 milyon varil daha kaybedebilir.
IEA’nın raporu, piyasanın “son on yılların en büyük arz krizine“ hazırlanması gerektiğine dair uyardı. Ünlü emtia taciri Pierre Andurand ise arzın daha da büyük bir darbe alabileceğini söylüyor. Odd Lots programında petrolün 200 dolara yükseleceğine dair argümanlarını sunan Andurand, Rus petrol arzının günlük 4 milyon varillik bir kayıp yaşayabileceğini öngörüyor. Andurand aynı zamanda Ukrayna’da kolay bir çözümün pek muhtemel olmadığını söyledi:
“Savaşmayı bırakmalarıyla birlikte petrolün bir anda geri geleceğini sanmıyorum. Durum böyle olmayacak. Bu petrol kalıcı olarak kaybedilecek.“
Eğer arzda yaşanabilecek kayba dair bu iki tahminden biri doğruya yakınsa, bugünkü boğa piyasası bir anda bir enerji krizine dönüşebilir. Çünkü yayımlanan son stok verilerine göre şu an, petrol piyasası bırakın 3-4 milyon varili, günlük 1 milyon varillik bir bozulmayı kaldırabilecek bir pozisyonda değil.
Küresel Petrol Stokları Tehlikeli Derecede Düşük Seviyelerde
IEA’nın sunduğu son aylık güncellemede, Aralık ayında küresel stokların tam 60 milyon varil azaldığı açıklandı. Ocak ayına dair erken veriler de 13,5 milyon varillik bir azalma gösteriyor ve bu da küresel stokları son on yılların en düşük seviyelerine düşürüyor.
Stoklardaki duruma dair daha güncel bir tablo oluşturmak için, ABD’den gelen haftalık verilere bakabiliriz. Geçtiğimiz haftalar içinde, ABD’nin toplam petrol stokları 2011’den bu yana ilk kez 1 milyar varilin altına indi ve şu an 2008’den bu yana en düşük seviyede:
Petrol stokları en son bu kadar düştüğünde, petrol varil başına 145 dolara doğru ilerliyordu. Bu da bize Rusya’nın ihracatında kayda değer bir aksama öncesinde bile piyasanın ne kadar sıkışık olduğunu gösteriyor.
Yarın, günlük 3-4 milyon varillik arz boşluğunu neyin doldurabileceğini görmek adına arzdaki son trendleri inceleyeceğim.
Bu yazının orijinali, Ross Report’ta yayımlanmıştır.