Talepteki yükseliş ve ABD'de yaz sürüş sezonunun başlangıcı, petrol fiyatlarının yükselişinde önemli bir rol oynuyor. WTI Çarşamba gününün erken saatlerinde varil başına 70 dolar eşiğini aşarken, Brent 72 dolara ulaştı. 
Fiyatlardaki yükselişin arkasındaki bir diğer faktör ise piyasadaki İran petrolü—ya da daha çok, İran petrolünün eksikliği.
Başkan Joseph Biden göreve geldiğinde, beklenti yeni yönetimin JCPOA nükleer anlaşmasına hızlı bir şekilde geri dönerek çok sayıda ülkenin İran petrolünü satın almasına engel olan ABD yaptırımlarını sonlandırması yönündeydi. Artık 2021'nin ilk yarısını tamamlamış durumdayız ve ABD ile İran arasındaki müzakereler hala görünürde bir sonu olmayan, yavaş bir şekilde ilerliyor.
Bu yüzden, tacirlerin şu önemli soruların cevaplarına ihtiyacı var:
- ABD ile İran arasındaki nükleer müzakereler ne zaman sonuçlanacak?
- Yaptırımlar kaldırılacak mı? Kaldırılacaksa, ne zaman?
- Hangi ülkelerin İran petrolü alması beklenebilir?
- İran'ın ne kadar petrol üretmesi ve ihraç etmesi beklenebilir?
- İran'da yapılacak Başkanlık seçimi ülkenin petrol politikasını nasıl etkileyecek?
İran'ın Petrol İhracatının ve Stoklarının Durumu
ABD ile İran arasındaki müzakerelerde bir ilerleme olmaması, İran'ın petrol endüstrisi için lojistik sorunlar yaratıyor. İran, gizlice ihraç etmekte olduğu petrol miktarını artırmaktaydı. TankerTrackers.com'a göre, İran Mart 2021'de günlük 1,623 milyon varil petrol ihraç etti ki bu da henüz beş ay önce ihraç ettiği miktarın günlük 600.000 varil üzerinde.
ABD ile İran arasındaki müzakereler başladığında, İran petrol ihracatını azaltmaya başladı, çünkü muhtemelen bu petrolü piyasaya yasal bir şekilde sokmayı umuyordu. İran görüşmelerin Mayıs ayında sonuçlanmasını bekliyordu. Bu beklentinin bir sonucu olarak, İslam Cumhuriyeti Mayıs ayında yalnızca günlük 900.000 varillik ihracat yaptı.
Ancak herhangi bir anlaşma sağlanamadı ve şimdi İran'ın elinde çok fazla petrol var ve bu petrolü taşıyabileceği bir yer yok.
TankerTrackers.com'a göre, İran şimdi karada daha çok ham petrol depoluyor ve deniz üstündeki üretimini azaltıyor. Ek olarak, National Iranian Tanker Company'nin (NITC) tüm filosu, mevcut olarak Asaluyeh limanına yakın bir bölgede 70 milyon varil kondensat doğal gaz taşıyor. Bu tankerler normalde Çin'e petrol taşımada kullanılıyor.
Müzakereler uzadıkça, İran için asıl soru daha çok petrolü, daha az para karşılığında gizlice ihraç edip etmemek. Alternatif olarak, İran daha çok tanker bulup yüzen stoklarını artırmaya devam edebilir. Haziran ayında İran'ın petrol ihracında bir yükseliş trendi, tacirlere ülkenin ABD ile sorunlarını yakın zamanda çözme konusunda pek iyimser olmadığının sinyalini verebilir.
Zamanlamanın Önemi
National Iranian Oil Company'den Farokh Alikhani'nin yaptığı açıklamaya göre, İran bir ay içnde petrol üretimini günlük 3,3 milyon varile kadar, takip eden iki ay içinde ise günlük 4 milyon varile kadar yükseltebilir. Bazı analistler İran'ın bu planı başarıyla gerçekleştirebileceğine şüpheyle yaklaşıyor. Potansiyel alıcılar, hemen satın alım yapmayı planlamıyor. Diğer analistler ise İran'ın piyasaya hızlı bir şekilde geri dönebileceğine ve üretimini 1-2 ay içinde hedef seviyeye çıkarabileceğine inanıyor.
İran'ın Potansiyel Müşterileri Kimler?
İran'ın yaptırım uygulanan petrolünün başlıca müşterisi Çin oldu. Eğer İran şu an piyasa fiyatından daha ucuza petrol ihraç ederse, Çin muhtemelen bu petrolü satın alır. Japonya, yaptırımların resmi olarak kaldırılmasından üç ay sonrasında kadar İran petrolünü satın almaya devam edemeyeceğini açıkladı.
Mayıs ayında, Hindistan'daki iki rafineri İran petrolünü ham petrol alımlarına yeniden nasıl dahil edebileceklerini değerlendirdiklerini onayladı. İki rafineri de doğru koşullarda İran petrolünü satın alma eğiliminde, ancak bu mali yıl içinde muhtemel olduğunu söylemek dışında bir takvim vermediler. Hindistan yaptırımlar öncesinde bir dönem İran petrolünün en önemli müşterilerinden biriydi ülke, özellikle Suudi Arabistan olmak üzere son dönemdeki tedarikçileriyle bazı gerginlikler yaşadı.
Güney Kore de yaptırımlar öncesinde İran'ın kondensat gazının önemli alıcılarından biriydi. Stoklarındaki arz fazlalığını mümkün olan en kısa sürede Güney Kore gibi müşterilere boşaltmak İran'ın önceliklerinden biri olacak.
Yaklaşan Seçimler ve Muhtemel Sonuçları
İran'da yapılacak Başkanlık seçiminin İran'ın ABD ile gerçekleştirdiği müzakerelerin izlediği yolu değiştirme ihtimali düşük, çünkü bu politika Dini Lider Ali Hamaney tarafından belirlenmiş durumda. Dini liderlik, seçimle değişen bir pozisyon değil.
Uzun Vadeli Yatırım
İran Petrol Bakanı Bijan Zangeneh, seçimlerin ardından petrol bakanlığındaki pozisyonundan ayrılmayı planladığını işaret etti. 2015'te JCPOA anlaşmasının imzalanması ve uluslararası petrol ambargosunun kaldırılmasının ardından Zangeneh, yabancı şirketlere daha uzun bir vadede yatırımlarından daha yüksek gelir elde etmeleri için tasarlanmış yeni bir sözleşme tipiyle İran'daki petrol varlıklarının yabancı şirketlere açılmasını desteklemişti.
Zangeneh, bu anlaşmaların yabancı şirketleri ülkeye çekerek İran'ın petrol endüstrisinin ihtiyaç duyduğu yatırım ve bilgiyi getirmelerini sağlayacağını iddia ederek hükümetle mücadele etti ancak bir sonuç alamadı.
Seçimin sonucu ne olursa olsun, Zangeneh'in yerini alacak ismin hükümetin korumacı tavrına karşı bir pozisyonda durma ihtimali düşük. Bu da İran'ın petrol ve doğal gaz varlıklarına ciddi miktarda yatırım yapmak isteyen şirket sayısının çok az olacağı anlamına geliyor. Belki de yalnızca Çinli ve Rus devlet şirketleri bu riski almayı değerlendirebilir.