15 Nisan’da yapılan PPK toplantısında TCMB, %19 olan faiz oranını sabit tuttu, ancak karar metninde değişikliğe gitti.
Karar metni nedir? Neden önemlidir? Metindeki ifadeler ne anlama gelir?
Merkez bankasının faiz ve diğer ek araçları kullanarak uyguladığı para politikası merkezin hedefleri, mevcut risklere karşı öngörüsü ve tahminlerini içerir. Piyasaların da bu konuda aydınlatılması amaçlandığı için para politikası kararı bir metin olarak paylaşılır.
Tüm merkez bankaları için fiyat istikrarını sağlamak ana görev olurken finansal istikrarı da güçlendirme hedefi vardır. Bu doğrultuda belirlenen para politikasında hiç kuşkusuz ana belirleyici gösterge enflasyondur. TCMB de para politikasını “Ekonomik büyüme, istihdam artışı ve fiyat istikrarı gibi hedeflere ulaşabilmek için paranın elde edilebilirliğini ve maliyetini etkilemeye yönelik olarak alınan kararlarıdır.” açıklaması ile tanımlamaktadır.
Sıkı para politikası nedir?
Enflasyonun yükseldiği bir dönemde bu yükselişe neden olan diğer gelişmeler ve bu yükselişin etkilediği diğer göstergelerdeki değişim dikkate alınarak sıkı para politikası uygulanır.
Yakın dönemde merkez bankası hem genişlemeci hem de sıkı para politikasını çok defa uyguladı. 2019 itibarıyla baktığımızda;
TCMB Başkanı Murat Çetinkaya döneminde kur, enflasyon ve cari açıktaki yükseliş nedeniyle uygulanan sıkı para politikası Temmuz 2019’a kadar devam etti. %24’e yükseltilen faiz bu döneme kadar sabit tutulurken karar metninde de şu ifadelere yer verilmişti:
- Finansal koşullardaki sıkılığın da etkisiyle iktisadi faaliyet yavaş bir seyir izlemektedir; yani yüksek faiz nedeniyle iç piyasada durgunluk olduğu belirtilmiş.
- İç talep gelişmeleri ve parasal sıkılaştırmanın etkileri enflasyondaki düşüşü desteklemektedir. Bununla birlikte Kurul, fiyatlama davranışlarına dair riskleri sınırlamak ve enflasyonun düşüş sürecini hızlandırmak amacıyla sıkı parasal duruşun korunmasına karar vermiştir; yani sıkı para politikası enflasyonda düşüş sağlamaya başladı, ancak düşüşün devam edebilmesi için yüksek faiz oranının bir süre daha korunması gerektiği belirtilmiş.
Temmuz 2019’da ise bambaşka bir süreç başladı, bu tarihte ilk defa bir merkez bankası başkanı görevden alındı, gerekçe olarak da faiz düşürme talebinin yerine getirilmemesi gösterildi. Yeni Başkan Murat Uysal dönemindeki ilk toplantıda ise faiz %24’ten %19,75’e indirildi ve karar metni de değişti. Bu dönemdeki enflasyon ise sene başında %20,35’ten %15,72’ye geriledi, yani göstergeler faiz indirimine bir miktar alan sağlamıştı.
Temmuz 2019 - Ağustos 2020 döneminde genişlemesi para politikası devam etti. Pandemi döneminde yani Mart sonrası karar metninde salgına bağlı küresel risklere dikkat çekilirken enflasyonda düşüş öngörüsü ise korundu, ancak bu süreçte kur rekor seviyelere yükselmeye devam etti.
Ağustos 2020’de faiz sabit tutuldu, ancak karar metninde kredi büyümesinin bireysel tarafta halen devam ettiğine dikkat çekilirken artan riskler nedeniyle zorunlu karşılıklarda artış yapıldığı ve likidite tedbirlerinin sürdürüleceği belirtildi. Bu ifadeler genişlemeci para politikasından sıkı para politikasına geçildiğinin gösteriyor.
Eylül 2020’de merkez 200 bp faiz artırdı ve karar metninde “Enflasyon üzerinde etkili olan salgına bağlı arz yönlü unsurların, normalleşme sürecinde kademeli olarak ortadan kalkacağı ve talep yönlü dezenflasyonist etkilerin daha belirgin hale geleceği öngörülmüştü. Ancak, güçlü kredi ivmesiyle ekonomide sağlanan hızlı toparlanma ve finansal piyasalarda yaşanan gelişmeler neticesinde enflasyon öngörülenden daha yüksek bir seyir izlemiştir. Enflasyon beklentilerinin kontrol altına alınması ve enflasyon görünümüne yönelik risklerin sınırlanması amacıyla Ağustos ayından itibaren atılan sıkılaştırma adımlarının güçlendirilmesi gerektiği değerlendirilmiştir” ifadesine yer verdi. Bu ifade uygulanan politikaların tahminlerle uyuşmakta zorlandığını ve sürecin de bu tahminler aleyhine geliştiğini anlatıyor. Bu dönemde enflasyon %11’li seviyelerdeyken kur ise 7,80’ni aşarak yeni rekor seviyeleri gördü.
Ekim toplantısı hiç şüphe yok ki piyasaların en rahatsız olduğu ve anlamakta en zorluk çektiği toplantı oldu. Ağustos’ta başlayan sıkılaşma Eylül’de faiz artışıyla da devam ederken Ekim ayında ise risklerin kontrol altına alındığı belirtildi. Üç aylık dönemdeki bu çelişkili karar ve ifadeler neticesinde kur 8,58’e çıkarak tarihi rekor kırdı. Enflasyon da kur etkisiyle sonraki ayda %14’e yükseldi.
Kasım ayında olanlar herkesin malumu biz sadece karar metni üzerinden devam edecek olursak;
Yakın dönemde belirttiğimiz tüm karar metinleri içindeki en şahin ve en açık karar metni oldu. Kurul, kurdaki artışın enflasyonu yükselteceğini ve bu yükseliş süresinde sıkı para politikasının kararlılıkla uygulanması gerektiğini belirtti. Bu karar metninde rezervlerin artırılmasının da hedeflendiği belirtilerek bu konuda açık ve şeffaf bir politika uygulanacağı ifade edildi. Son zamanlarda artan kaygıları azaltmak güveni ise artırmak için oldukça şahin ve açık bir karar metni uygulanmasıyla kurdaki tansiyon azaldı.
Kasım-Mart döneminde sıkı para politikası korundu ve son toplantıda özellikle kredi büyümesinin ve kur etkisinin enflasyonda yarattığı risklere dikkat çekildi ve buna bağlı önden yüklemeli ve güçlü bir ilave parasal sıkılaştırma yapılmasına karar verildiği belirtildi. Merkez, piyasalara para politikasında kararlı olunduğunu ise “Sıkı duruş kararlılıkla uzun bir müddet sürdürülecektir ve gerekmesi durumunda ilave parasal sıkılaşma yapılacaktır” ifadesiyle güçlendirdi.
Mart toplantısının ardından da merkez bankası başkanı değişti ve Çetinkaya ile beraber başlayan bu süreçte başkan değişiminin politika değişimi anlamına geldiğini gören piyasalar için Kavcıoğlu dönemi endişeyle takip edildi. Kavcıoğlu döneminin ilk toplantısında faiz oranı değiştirilmedi, ancak karar metninde oldukça önemli değişiklikler yapıldı. Bir önceki paragrafta yer alan ifadeler karar metninden çıkarıldı. Bu dönemde enflasyon %16’yı aşarken kur ise 7,20’den tekrar 8,0 seviyesi üzerine yükseldi. Son bir aydaki kur etkisiyle enflasyonun Nisan ve Mayıs aylarında da yükselmeye devam etmesi bekleniyor.
Karar metninde yer alan ifadeler uygulanan politikaların açıklamadır ve böyle olduğu için de uyumlu olması gerekir. Ağbal döneminde uygulanan sıkı para politikası metinde de kendisini gösteriyordu. Kavcıoğlu döneminin ilk toplantısında ise metinden bu şahin ifadelerin çıkarılması genişlemeci para politikasına geçiş olarak algılandı ve gelecek aylardaki enflasyonun görünümüne göre de merkezin yıl içinde adım atacağı beklentisi kuvvetlendi.
*Para politikası karar metni, uygulanan politika içinde bir araçtır, yani faiz artırımı ya da indirimi yapmadan sadece metindeki doğru ifadelerle de politika korunabilir ki buna sözlü yönlendirme denir. Yine yakın zamandan bir örnek verecek olursak, Ağbal döneminde Ocak ve Şubat aylarında faiz artırılmadı, ancak sözlü yönlendirme ile piyasalara politikasının devam edeceği mesajı verildi.
Göstergelerden yola çıkarsak enflasyon, kur ve cari açıktaki yükseliş sürecin genişlemeci para politikasına uygun olmadığını gösteriyor.