ABD Başkanı Donald Trump, Suudiler'in beklediği şekilde İran petrolünü yasaklayarak yazın yaşanacak arz sıkışıklığını hafifletmek için elinden geleni yapıyor. Trump aynı zamanda Riyad'ın ham petroldeki yükselişi durdurmadaki işbirliğini garantilemek için Libyalı kaçak generali destekleme konusunda yeni bir tehdit başlattı.
Şu an akıllardaki soru ise, petrol fiyatlarının mevcut seviyelere gelmeleri için geçtiğimiz beş aydır ortaya koydukları emekleri bozmayı sürdürmemesi adına Suudiler'in Trump için ne kadar taviz vermeyi göze aldıkları.
ABD'nin İran petrolü için verdiği geçici izinlerin bitimine iki haftadan daha az bir süre kalmasıyla birlikte piyasa hangi ülkelerin izinlerinin yenileneceğini ve bu sefer izin verilecek alım hacimlerinin ne kadar olacağını tartışıyor.
ABD'den İran'a Yönelik Sürpriz Hamle
Ancak Pazar günü Washington Post'a sızdırılan ve CNN tarafından da yayınlanan şaşırtıcı bir gelişme olarak, Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun 2 Mayıs'ta sona erecek geçici izinlerin yenilenmeyeceğini açıklamaya hazır olduğu belirtildi. ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan bir yetkiliye göre bu adımın amacı "İran'ın kötü tutumunun bedelini artırmak ve İran rejiminin barış ve güvenliğe yönelik daha geniş tehditlerine güçlü bir şekilde değinmek."
Petrol fiyatları bu haberlerin ardından Pazartesi günkü erken Asya seansında %2'den fazla yükselerek, Suudi liderliğindeki OPEC'in üretim kesintileri, ABD'nin Venezuela petrolüne yönelik ambargosu ve Libya'daki iç savaş nedeniyle son aylarda elde ettiği kazanımların daha da üzerine çıkmış oldu. ABD West Texas Intermediate ham petrolü %44, küresel petrol benchmarkı Brent ise %37 değer kazandı. Benzin daha da güçlü bir artışla tam %60 yükseldi.
Geçtiğimiz aylarda Trump, petrolde bu yıl yaşanan yükselişi yavaşlatmak adına OPEC'in üretim kesintilerinde bir duraklama ya da hafifleme açıklaması için Suudiler'e baskı yapıyordu. Başkan ABD'deki yakıt fiyatlarındaki artışı engellemek için ham petrol fiyatlarını düşürmeli, çünkü yüksek fiyatlar 2020'de yeniden seçilme ihtimalini zora sokabilir. ABD'de benzinin pompa fiyatı bu yıl yaklaşık %25 yükseldi.
6 ay önce Trump, ABD'nin İran üretimini fiilen durduracağına yönelik hatalı düşünceleri sebebiyle Suudiler ve diğer OPEC ülkeleri petrol üretimini artırmıştı. Trump daha sonra İran yaptırımlarına yönelik izinler dağıtarak piyasada bir ham petrol seline neden oldu ve petrolün tarihindeki en kısa süreli ve en büyük fiyat çöküşlerinden biri yaşandı.
Suudiler'in Trump'ı Görmezden Gelmesi Zor
Suudiler bunun ardından bir daha Trump'ın sözünü dinleyerek adım atmama konusunda yemin ettiler.
Yine de, Başkan Trump'ın OPEC'in üretim kesintisinde azalmaya gitmesi yönündeki talebini görmezden gelmeleri o kadar kolay olmayabilir, özellikle de Dışişleri Bakanlığı Pazar günkü haberlerde belirtildiği gibi İran'ın petrol ihracatını bitirmekte kararlıysa.
On yıllar boyunca Riyad ve Washington İran'ın Orta Doğu'da bir güç olarak yükselişini engellemek için ortak hareket etti.
Aynı zamanda Tahran'a karşı olmak için gerekli motivasyona da sahipler.
Suudiler için bu; ironik bir şekilde OPEC kartelinin en önemli üyelerinden biri olan bir ülkeyle yıllar boyu süren düşmanlık.
Trump içinse; şeytani terör eylemleriyle suçladığı ve nükleer programında "çok küçük" olarak atfettiği kısıntılara gitme karşısında eski Başkan Barack Obama'dan petrolünü ihraç etmek için haketmediği bir anlaşma elde ettiğini düşündüğü Ruhani rejimini cezalandırma misyonunun bir uzantısı olacak.
Böylece, Suudiler OPEC'in üretim kesintisinde ne kadar hafiflemeye giderse, Trump yönetiminin İran'a yüklenmesi o kadar zorlaşacak.
Brent'i varil başına 80 Dolar'a yaklaştırma hedefinde başarıyla ulaşmış olsa da Suudi Arabistan petroldeki yükselişi destekleyen aynı kaynakların piyasayı yeniden geriletebileceği korkusu sebebiyle OPEC kesintilerinde herhangi bir hafiflemeye yönelik açıklama yapmaktan kaçındı. OPEC'in üretim kesintilerinde Rusya ile yaptığı ortaklık da Suudiler'in bu konuda Moskova'nın çıkarlarını ABD'ninkilerin üzerinde tutmasına neden oldu—ancak Rus lider Vladimir Putin'in Suudi Arabistan'ın İran konusunda vereceği bir karara karşı çıkması zaten olası değil.
ABD'nin İran'a yönelik hareketine bir karşılık olarak olmasa bile, Trump'ın petrol piyasasını bozma konusunda yaratıcılığını kısıtlamak adına Suudilerin üretim kesintilerinde bir duraklama açıklaması yapması akıllıca olabilir.
Trump'ın OPEC'i Baskılamak İçin B Planı: Libya
Pazar günkü haber öncesinde Trump, ABD'nin Libya'nın BM tarafından tanınan hükümetini düşürmeye çalışan Khalifa Haftar'ı destekleyeceğini ima ederek bir sürpriz daha yaptı. ABD Başkanı'nın hedefi ise: Libya'nın yaklaşık günlük 1,2 milyon varillik petrol üretiminin küresel piyasadan kaybolmasını engellemek.
Trump'ın Haftar'ı destekleme hamlesi, generalin Libya Ulusal Ordusu'nun yaklaşık günlük 350.000 varil petrolün ani tehlike içinde olduğu Batı Libya'ya girişine denk geldi. Ordu aynı zamanda günlük 700.000 varil petrol ihracatının gerçekleştiği Libya'nın doğudaki petrol altyapısını da kontrol ediyor. Perşembe günü rakip güçler günlük yaklaşık 400.000 varil petrolün üretildiği güney havzalarına giden yol üzerinde Haftar kontrolündeki hava sahasına saldırdı.
Trump Haftar'la Pazartesi günü telefonda görüştü ancak piyasaların Kutsal Cuma için kapanışına kadar bu konuda açıklama yapmayan Beyaz Saray daha sonra görüşmeyi onayladı:
"Trump Mareşal Haftar'ın terörizmle mücadelede ve Libya'nıb petrol kaynaklarının güvenliğini sağlamadaki önemli rolünü tasdik etti ve ikili Libya'nın istikrarlı, demokratik bir politik sisteme dönüşümü konusundaki ortak vizyonları hakkında konuştu."
S&P Global'ın enerji medya bölümü Platts'a göre, Beyaz Saray sözcülerinden Hogan Gidley detaylara yönelik sorulara cevap vermedi.
Wall Street Journal geçen hafta Haftar'ın Libya hükümetine karşı savaşında Riyad'ın üstü kapalı desteğine sahip olduğunu ve Riyad'ın generale on milyonlarca Dolar vaad ettiğini yazdı. Petrol arzında yaşanacak bir bozulma Suudiler'in ham petrol fiyatlarını yüksek tutma planına destek olacak.
Daha fazla detaya sahip olmasak bile, Trump'ın yaptığı şey açık: üretimi artırmaları için Suudiler'e ödül göstermek.
Suudiler'in buna vereceği cevap ise petroldeki yükselişin güçlü bir şekilde devam mı edeceğini, ani bir momentum kaybı mı yaşayacağını yoksa tamamen ters yöne mi döneceğini belirlemede kilit nokta olacak.