TCMB merakla beklenen yılın ikinci enflasyon raporunu bugün yayımladı. Raporda 2022 yıl sonu enflasyon tahmini orta noktası %42,8 olmak üzere %70 olasılıkla %38,7 - 46,9 aralığına (bir önceki rapordaki tahmininin orta noktası %23,2 iken tahmin aralığı ise %18,6 - 27,8 arasındaydı) yükseltildi. 2023 yıl sonu enflasyon tahmini orta noktası ise %12,9 olmak üzere %70 olasılıkla %8,1 - %17,7 aralığında (bir önceki rapordaki tahminin orta noktası %8,2 iken tahmin aralığı ise %3,4 - 13,0) belirlendi. Enflasyonun orta vadede %5 seviyesinde istikrar kazanması beklentisi ise korunmaya devam etti.
Şimdi gelelim raporun detaylarına. İlk olarak 2022 yılı enflasyon tahminine yakından bakalım. TCMB bu yıl için enflasyon tahminini 19,6 puanlık artışla %23,2’den %42,8’e yükseltmiş. Şöyle söyleyeyim Mayıs ayından itibaren aylık enflasyon her ay sene sonuna kadar %1 artarsa ancak o zaman TCMB’nin tahmini tutturulmuş olacak. Ki bu oldukça zor. Bu nedenle daha önce de belirttiğim gibi TCMB’nin bu yıl sonu enflasyon tahminin piyasadaki hâkim beklentiye göre iyimser olduğunu söyleyebilirim. Piyasadaki en iyimser beklenti bile bu seneyi %52’nin altında kapatmayacağımız yönünde. Hâkim beklenti ise en düşük %55 ile kapatırız diye düşünüyor. Bu yönüyle bakıldığında bu yıl için TCMB’nin beklentisinin hemen hemen %10 daha aşağıda olduğunu söyleyebiliriz.
Hatta geçtim 2022 yılını, asıl iyimser tahmin bana kalırsa 2023 yılına ilişkin. Yine 2023 yılı için TCMB %12,9 ile yılı kapatırız tahmininde bulunmuş. Oysaki gerek iç gerek dış kurumlar önümüzdeki yılı en iyimser tahminle %30 civarında kapatacağımızı düşünüyor. Yani önümüzdeki yıl için TCMB piyasa tahminlerinin yaklaşık %17 altında bir tahminde bulunmuş. Yine TCMB’nin 2024 yılı sonu enflasyon tahmini de %8,4. Bu demek oluyor ki bu oran bile TCMB’nin orta vadeli hedefi olan %5’in üzerinde. Peki, öyle ise TCMB neden hâlâ metinlere orta vadede %5 seviyesinde istikrar kazanacağını düşünüyoruz diyor?
Rapor yayımlandıktan sonra özellikle sosyal medyada TCMB’nin neden bir türlü enflasyon tahminleri tutturamadığını ve hatta tutturmayı bir yana bırakın tahminlerindeki yanılma payının neden bu kadar yüksek olduğunun çokça tartışıldığını gördüm. Şöyle örnek vereyim bir önceki raporda TCMB’nin yıl sonu tahmini 23,2 idi şimdi %42.8’e çıkarıldı. Sadece iki rapor arasındaki 3 ayda yıl sonu için tahminindeki yanılma payı %84,4. TCMB’nin enflasyon hedeflemesi bağlamında yıl sonu hedefi ise %5. Bu hedef üzerinden yanılma payı %756. Haliyle oranlar yanılma paylarının oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Öyle zannediyorum aşağıdaki grafik bile tek başına TCMB’nin yaptığı enflasyon tahminlerinin piyasa gerçekleşmelerinden ne kadar uzak olduğunu çok net anlatıyor.
TCMB’nin 3 ay arayla yayımlanan enflasyon raporlarındaki 2022 ve 2023 yılı enflasyon tahminlerinin değişimi
Haliyle bu durumda şu soru gündeme geliyor; sadece üç aylık dönemde enflasyon tahminlerinde her seferinde ve yüksek oranda yanılan bir TCMB’ye piyasa güvenir mi? Elbetteki güvenmez. Peki TCMB güven ve kredibilite kaybına uğrarsa ne olur? Bence en önemli kısım da burası. Bildiğimiz gibi merkez bankalarının amaçlarına ulaşmak için kullandıkları faiz oranları gibi birtakım para politikası araçları var. Bu araçların yetersiz kaldığı durumlarda da “sözlü yönlendirmeyi” bir diğer deyişle “iletişimi” etkin olarak uygulamaya koyarak amaçlarına ulaşmaya çalışırlar. Hatta şunu söylemek çok da yanlış olmayacaktır; günümüz merkez bankacılığında “iletişim” çoktan “eylemin” yani politika uygulamalarının önüne geçti bile. Özellikle son yıllarda başta Fed olmak üzere çoğu gelişmiş ülke merkez bankaları sözlü yönlendirmeyi etkin bir politika aracı olarak kullanıyor. Hatta ABD’de “para politikasının %98’i söylem %2’si de eylemdir” denir. Haliyle kredibilitesini ve güvenirliliğini kaybetmiş bir merkez bankasının etkin olarak sözlü yönlendirmeyi ve iletişimi kullanması mümkün olamıyor. İşte bu nedenle piyasanın merkez bankasına güvenmesi oldukça önemli hale geliyor.
Son olarak da bugün TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun enflasyon raporu sunumuna da değinmek isterim. Kavcıoğlu yaptığı sunumda “enflasyondaki artışa global ve lokal olarak bakmak lazım, Rusya-Ukrayna çalışması olmasaydı belki revizyona bile ihtiyaç olmayabilirdi” demiş. Oldukça iyimser bir varsayım olduğunu söyleyebilirim. Çünkü savaş olmasaydı da biz bu sene sonunu %23 civarında kapatamayacaktık. Yine sayın Kavcıoğlu’nun dikkatimi çeken bir diğer söylemi de “şu an dünyada birkaç ülke dışında enflasyonun üzerinde faiz veren hiçbir ülke yok” demiş. Ama şu da bir gerçek ki şu an negatif reel faizi %47’lere kadar oldukça yükselmiş bir ülke de yok. Bir de ÜFE-TÜFE makası %54 olan başka bir ülkede yok. Son olarak TCMB enflasyonun Mayıs’tan itibaren düşeceğini söylüyor. Hazine Bakanlığı’da Aralık’ta diyor. Yani söylemlerde bir tutarsızlık var. Tutarsızlığı da geçtim de, yine TCMB’nin öngördüğü gibi Mayıs’ta zirveyi görsek bile Mayıs sonrası enflasyonda hissedilir bir rahatlama çok mümkün görünmüyor.