TÜİK, 2021 yılını referans alan Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması sonuçlarını yayımladı. Ölçüme esas alınan 2021 yılı, Merkez Bankasının faizi düşürmeye başlaması sonucu enflasyonun hızla artarak yıl sonunda yüzde 36,08’e ulaştığı yıldır 2020 yıl sonunda yüzde 14,60 idi. Enflasyondaki bu hızlı yükseliş toplumda gelir dağılımını bozarak düşük gelirlilerin gelirden aldığı payın daha da düşmesine yüksek gelirlilerin ise payının yükselmesine yol açtı. TÜİK sitesinden aldığım aşağıdaki tablo gelirden alınan payları nüfusa göre gösteriyor (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-Dagilimi-Istatistikleri-2022-49745&dil=1).
Buna göre 2020 yılında nüfusun en düşük gelirli yüzde 20’si gelirden yüzde 6,1 pay alırken bu oran 2021’de yüzde 6’ya gerilemiş. Buna karşılık gelirden en yüksek payı alan nüfusun yüzde 20’si 2020’de gelirin yüzde 46,7’sini alırken 2022’de yüzde 48’ini almışlar.
Şimdi de gelir dağılımı adaletini ölçmekte en yaygın olarak kullanılan iki farklı ölçüye bakalım (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-Dagilimi-Istatistikleri-2022-49745&dil=1)
Bu tabloda yer P90/P10 oranı gelirden en yüksek payı alan yüzde 10’luk nüfus dilimiyle gelirden en düşük payı alan yüzde 10’luk nüfus dilimini karşılaştırıyor. Buna göre en yüksek gelirli yüzde 10, en düşük gelirli yüzde 10’dan (ortalama olarak) 14,2 kat fazla gelir elde ediyor. 2020 yılında bu fark 13,7 kat idi. Demek ki gelir dağılımı düşük gelirliler aleyhine bozuluyor. İkinci olarak bakacağımız ölçüt Gini Katsayısı. Gini Katsayısı 0 ile 1 arasında değişen bir katsayıdır: Sıfıra ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar düzgün (adil), bire ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar bozuk (adaletsiz) demektir. 2021 yılı Gini Katsayısı 0,415 çıkmıştır. Katsayı; 2020 yılında 0,401, 2018 yılında 0,395 idi. Bu gidiş bize katsayının giderek sıfırdan uzaklaştığını yani gelir dağılımının giderek bozulduğunu gösteriyor. Enflasyonun yükseldiği ortamlarda ücretlilerin durumu bozulduğu için gelir dağılımının bozulması normaldir.
2022 yıl sonunda enflasyonun yüzde 64,27’ye ulaştığı dikkate alınırsa asıl bozulmanın 2022 verileri açıklandığında ortaya çıkacağını söyleyebiliriz.