2018'in çalkantılı sonunun ardından—ABD Başkanı Trump ile FED yöneticileri birbirlerinin gırtlağında ve hisse fiyatları inişli çıkışlı hareketin iniş kısmında—yatırımcılar FED'in yıl içinde yapılacak faiz oran artırımlarını durduracağına inanıyor. En azından, FED fon ve vadeli işlemler piyasası böyle söylüyor.
Bu, Trump danışmanı Stephen Moore'un Alfredo Ortiz'le beraber kaleme aldığı yazıda "korkunç" olarak tanımladığı, 2018'in ikinci yarısındaki faiz oran artırımlarına piyasanın verdiği aşırı tepkiye bir aşırı tepki olabilir. Moore ve Ortiz FED'e politikayı tersine çevirme çağrısı yaparak, bankayı bir deflasyon döngüsü yaratmakla suçladı. Vadeli işlem piyasaları bu kadar ileri gitmez, ancak bazı analistler ekonominin yavaşlaması ve hisse piyasalarının düşmeye devam etmesi halinde FED'in 2019'da faiz oranlarını düşürebileceğini iddia ediyor.
2019 başlarken kesin olan şey, FED'in iki faiz oran artırımı planladığı ve piyasaların önemli bir biçimde uyumsuz olmaları. Verilere göre hareket eden FED'in geriye dönük, piyasaların ise ileriye dönük bakmasıyla bundan kaçınılabilir, ancak aradaki mesafe gittikçe büyüyor gibi görünüyor.
FED'in verileri baz alarak karar verdiği de açık değil. Yıl başında oluşturulan ancak artık gerçekte bir karşılık bulamayan iyimser ekonomi görüşünü değiştirmekte isteksizlik gibi görünüyor.
FED Başkanı Jerome Powell Aralık'taki basın toplantısında yatırımcıları endişelendiren ticari gerginlikler, hükümetin işlevsizliği, jeopolitik sorunlar ve diğer meselelerin merkez bankasının makroekonomik modelinde değerlendirmeye alınmadığını söylediğinde bunu açıkça gösterdi. Böylece FED, faiz oranlarını kararlı bir şekilde bir kez daha yükseltti.
Ancak şüphe uyandıracak kadar düşük seviyedeki işsizlik oranına rağmen, FED'in verilerinde ya da modellerinde görünmeyen bir diğer şey ise enflasyona dair bir işaret.
Küresel Ekonomik Riskler Aşağı Yöne Meyilli
Diğer merkez bankaları da piyasalara uyumsuz görünüyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB), Euro Bölgesi'nin en büyük iki ekonomisi olan Almanya ve İtalya'nın üçüncü çeyrekte negatif büyüme göstermesine ve bütün ülkelerin 2019 için büyüme tahminlerini düşürmesine rağmen 2018 sonuna kadar hazine bonosu alımını durdurma planını uygulamayı sürdürdü.
Plan alımları bitirmekti ve verilere dayalı olarak ani bir şekilde değişiklik yapma hakkını savunan merkez bankası yetkilileri, politikalarının değiştirilemez olduğunu düşünüyor gibi.
İngiltere Merkez Bankası (BoE), İngiliz ekonomisinde henüz tahmin edilemeyen kötü sonuçlara sebep olacak anlaşmasız bir Brexit ihtimaline yönelik alarmların çalmasına rağmen faiz oranlarını bir kez daha yükseltmek için bir fırsat bekliyor.
Avrupa ve İngiltere merkez bankalarının sıkılaşmaya başlamaya yönelik baskı hissetmesinin sebebi muhtemelen FED'in bir yıldan fazla bir süredir böyle yapıyor olması.
Japonya Merkez Bankası ise, yıl sonunda yayınlanan Aralık sonu toplantısının özetine göre, %2'lik enflasyon hedefine hareket etmek konusundaki iyimserliğini kaybetmeye başladı. Düşüşteki petrol fiyatlarının düz ya da negatif bir trende doğru hareket ediyor olması, bankanın yorumlarının daha ılımlılaşmasına neden oldu.
En azından Japon yetkililer risklerin aşağı yöne meyilli olduğunun farkında.
Küresel Ekonomi Değişirken Hızlı Eylem Gerekiyor
2019'un başındaki büyük soru, merkez bankalarının ekonomideki değişimlere yeteri kadar hızlı bir şekilde reaksiyon göstermediklerinin farkına varıp varamayacakları. Bankalar 2008 krizi öncesinde de ortaya çıkan tehlikeleri farketmemişlerdi.
Ortaya çıkan krize verdikleri cevap—dönemin FED Başkanı Ben Bernanke'nin liderliğinde—onları biraz olsun affettirmiş olabilir. Ancak, sayısal rahatlatma gibi olağan dışı para politikaları tartışma yaratmayı sürdürüyor ve bu politikaların uzun vadedeki sonuçlarının ne olacağı henüz bilinmiyor.
Mevcut değişimi iyi yönetemeyen Powell'ın bir ekonomist olarak yetersizliği açıkça görüldü. Powell'ın Aralık'taki basın toplantısı piyasalar için yıkıcı oldu. Yorumlarını kendi kadrosunun yarattığı makroekonomik modellere bağlı yapmanın dışında Powell, sayısal rahatlatmayı "otomatik pilotta" olmak şeklinde tanımlayarak, FED'in verilere göre hareket ettiği şeklindeki kendi iddiasını yalanlamış oldu.
Merkez Bankası sisteminin güçlü yanlarından biri, yerel banka başkanlarının Washington tarafından değil, kendi yönetim kurulları tarafından seçilmesi. Bütün başkanlar ekonomistler ve araştırmacılardan oluşan bir kadroya sahip ve genelde hepsi kendileri de üst düzey ekonomistler.
Tarihsel olarak bu bankalar Washington'daki yönetim kurulunun kararlarına uyarak hareket etti. Alan Greenspan, Bernanke ya da Janet Yellen gibi saygın ekonomistlere karşı çıkmaktan çekindiler, belki de bunu yapmasalar daha iyi olacaktı.
Bu yerel banka başkanlarının her biri birkaç eyaletten sorumlu ve yerel seviyede işadamları ve siyasetçilerle önemli derecede zaman geçirerek, Washington'ın fildişi kulesindeki yöneticilerin bir fikir sahibi olmadığı gerçek ekonominin ne durumda olduğunu görüyorlar. 12 başkandan ikisi, Minneapolis'ten Neel Kashkari ve St. Louis'ten James Bullard, FED'in para politikasında sıkılaşmaya gitmeyi durdurması konusunda görüşünü ifade etti. Kashkari maaş kaynaklı enflasyon ya da enflasyon beklentilerinin çok büyümesine yönelik bir kanıt görmüyorken, Bullard ekonomi ve para politikası arasındaki bağı nasıl gördüğümüz konusunda bir paradigma değişimine ihtiyaç olduğunu belirtiyor.
Ne yazık ki, FED'in bölgesel başkanların oy yetkilerinde döngüye gitmesi—Washington'daki kurulun para politikası konusunda tek söz sahibi olması için tasarlanmış bir yapı—her toplantıda tartışmaya katılsalar da genellikle bir oy sahibi olmadıkları anlamına geliyor. Bullard 2019'da oy yetkisine sahip olacak, Kashkari ise bir yıl daha beklemek zorunda. Philedelphia FED Başkanı Patrick Harker da Aralık'taki toplantının öncesinde bir faiz oran artırımı konusundaki şüphelerini dile getirdi ancak onun da oy hakkına sahip olmak için bir yıl daha beklemesi gerekiyor.
FED gibi fikir birliğiyle işleyen bir kurumda, oy hakkına sahip olunmasa bile muhalefet çok güçlü olabilir. Belki de ılımlı sesler, Federal Açık Piyasa Komitesi toplantılarında merkez bankasının sert görüşlü yöneticilerini dizginleyebilir.
FED neye karar verirse, diğer başlıca merkez bankaları da—Avrupa, İngiltere ve Japonya—mali krizin başından bu yana olduğu gibi onu izleyecek. Dolar'ın dünya ticareti ve finansındaki büyük önemi sebebiyle FED politikasından çok fazla uzaklaşamazlar. Sıkılaşma konusunda daha uzun bir duraklama, kendi ekonomilerini uyumlu tutmak için ihtiyaç duydukları altyapıyı onlara sağlayabilir.