Yıllarca süren sıfır faiz oranlarından sonra böylesine ani bir sıkılaştırmanın, bir şeyleri bozması kaçınılmazdır.
Asıl sorular şunlar: Ne, ne zaman ve nerede raydan çıkacak?
Faizler düşük olduğunda kredi ucuzdur, bu nedenle finansal aktörler daha agresif bir şekilde borçlanma eğilimindedir. Borç seviyeleri ve kamu borcunun kapsamı artar.
Ancak gerçek şu ki hükümetler itibari paranın ihraççılarıdır, bu nedenle yükümlülüklerini her zaman nominal olarak daha fazla borç ihraç ederek karşılayabilirler.
Elbette bunun da sınırları vardır: Zaman içinde paranın gerçek değerini düşürürler ve durmak bilmeyen mali açıklar, enflasyonun aşırı yükselmesine yol açabilir.
Ancak benim söylemek istediğim; hükümetler uzun süre daha fazla borçlanabilirler ama kim yapamaz biliyor musunuz?
Siz, ben ve genel olarak özel sektör.
Harcanabilir gelirin bir payı olarak mortgage maliyetlerimiz yükselirse borcumuzu ödemek için para basamayız.
Kurumsal borçlanma maliyetleri yükselir ve kazanç artışı önemli ölçüde artmazsa şirketler, hızla kaldıraçları azaltmak ya da maliyetleri düşürmek zorunda kalacaktır.
Bu nedenle genel olarak hem devlet hem de özel sektör borç seviyelerini takip etmek iyi bir pratik (aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi toplam ekonomik borç ne kadar yüksekse sistemi ayakta tutmak için faizlerin o kadar düşük olması gerekir).
Yüksek Özel Sektör Borcu Olan Ülkeler, Ekonomik Şoklara Karşı Daha Kırılgan
Makro şoklar sırasında yüksek ve artan özel sektör borç seviyelerine sahip ülkeler, yüksek kamu borç seviyelerine sahip ülkelere göre daha kırılgandır.
Tarih bunun gerçekten de böyle olduğunu gösteriyor: Dario Perkins'in şu harika grafiğine bakın:
- Japonya'nın 1990'lardaki emlak krizi,
- 1990'ların sonunda Asya kaplanlarının krizi,
- İspanya'da 2010'ların başında yaşanan konut krizi,
- Şimdi sırada Çin mi var?
Tüm bu olayların ortak bir noktası vardı: Özel sektör borcu çok yüksekti ve çok hızlı artıyordu.
Ne gariptir ki kamu borç seviyelerine olan takıntı, kırılganlık değerlendirmesinin "yanlış" ülkelere doğru yapılmasına yol açıyor.
Açıklarını aşırı kontrol altında tutan ülkeler, özel sektörü taze kaynaklara aç bırakıyor ve böylece hanehalkları ve şirketler özel olarak borçlanıyor.
Çin'i ele alalım: Resmi devlet borç seviyeleri çok düşük ancak perde arkasında özel sektörlerini agresif bir şekilde borçlandırıyorlar.
Ama bunu verimsiz bir şekilde çok hızlı yaparsanız sorunlar ortaya çıkabilir.
Ya da yurt içi servet etkisini teşvik etmek için gayrimenkul borcunu büyük ölçüde kullanan Kanada’yı ele alalım.
Bugün Kanada'nın özel sektör borcu/GSYİH oranı, Japonya'nın 90'lı yıllarda kendi emlak piyasasının çöküşünden hemen önce olduğundan daha yüksek.
Bunun yerine ABD'ye bakacak olursanız bugün GSYİH'nin yüzdesi olarak özel sektör finans dışı borcunun, 2007'ye kıyasla yüzde 20 puan daha düşük olduğunu göreceksiniz.
ABD dünyanın rezerv para birimini çıkarma ayrıcalığına sahip olmasına rağmen ana akım medya yorumcuları, ABD hükümetinin borcunu takıntı haline getirirken ABD'deki özel sektör kaldıraç eğilimleri, dünyadaki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında nispeten iyi bir tablo ortaya koyuyor.
Bu ölçüte bakarak en kötü durumda olan ülkeler hangileri diye sorabilirsiniz?
Bu tablo, hangi ülkelerde özel sektör borcunun çok yüksek olduğunu ve son 10 yılda çok hızlı arttığını hızlı bir şekilde değerlendirmenize yardımcı olabilir.
Tabii ki özel sektör borcunun seviyesi ve değişim hızı, makro çerçevede ne zaman/nerede/neyin raydan çıkacağını değerlendirirken dikkate alınması gereken tek değişken değil.
Diğer temel unsurları, özel sektör borç piyasasının yapısını (değişken veya sabit faizli, kısa vadeli veya uzun vadeli), refinansman uçurumlarını ve diğer birçok değişkeni de dikkate almamız gerekir.
Dolayısıyla bu, "makroda neyin raydan çıkacağı" konusundaki araştırmam için çerez niyetine.
Bununla birlikte iyi haber şu ki yakında size tüm menüyü de sunacağım.
***
Bu makale ilk olarak The Macro Compass'ta yayımlanmıştır. Gelin, makro yatırımcılar, varlık tahsisçileri ve hedge fonlardan oluşan bu canlı topluluğa katılın; bu bağlantıyı kullanarak hangi abonelik katmanının size en uygun olduğuna bakın.