Ülke ekonomisinin ve piyasalarımızın geleceğine ilişkin öngörülerde bulunabilmek için geçtiğimiz hafta da ABD istihdam verilerini takip ettik.
Geçenlerde bir arkadaşım sordu, neden kendi piyasalarımız ve ekonomimizin geleceği için hep başkalarının verilerine bakıyoruz diye!
Bu konuda hem Dünya hem de Türkiye gerçekleri üzerinden söylenecek birçok şey var ama şimdilik siz de bu soruyu kendinize sorup cevaplarını düşünün istediğim için yazdım.
Cuma günü, ABD tarım dışı istihdam verisi beklentilerin üzerinde iyi geldi.
Tüm dünyada resesyon emarelerine ve ABD’de halihazırda istihdamın 2018 verilerine göre geride olmasına karşın beklentilerin üzerinde gelen Haziran ayı tarım dışı istihdam verisi ABD ekonomisine ilişkin iyi haber olarak kayıtlara geçti.
Ortalama saatlik kazançlar verisi ise beklentinin hafif altında.
İşçilere ödenen saatlik kazançların artış veya azalışını gösteren bu veri enflasyon için öncü göstergelerden biri olarak kabul edilir ve piyasa tarafından dikkatle takip edilir.
Saatlik ücretlerde artış olması hem işverenin ödeme gücü anlamında hem de işçinin daha fazla kazanıp daha fazla harcayacağı anlamında önemli bir veridir.
2018 yılına kıyasla daha düşük olan istihdam, üretim, pmi verileri bir taraftan, ABD bonolarının uzun dönem getiri eğrisinin terse dönmüş olması diğer taraftan resesyona ilişkin endişeleri körüklüyor.
Üstelik Alman bonolarında da benzer durumlar görülmeye başlandı, Japonların ihracatı 6 aydır düşüşte, Çin yavaşlamaya devam ediyor, Avrupa'da Fransa hariç tüm ülkelerde üretim düşüşte, İngiltere'de imalat ve hizmet sektörleri geriliyor, yani hemen hemen tüm dünyada resesyon başladı diyebiliriz.
Buna karşın, Haziran ayı istihdam verisi halen ABD ekonomisine ilişkin resesyona paralel sert düşüşlerin oluşmadığını işaret ediyor.
Şimdi baştaki soruya dönelim.
Dolar dünyanın rezerv parası, ABD dünyanın en büyük ekonomisi.
Türkiye gibi gelişmekte olan ve dış finansmana ihtiyaç duyan ülkeler çoğunlukla ABD gibi gelişmiş ülkelerin ekonomilerinin durumundan etkilenirler.
Bu sebeple, FED’in önümüzdeki dönemde faiz indirme ve genişlemeci politikaları uygulayıp uygulamayacağı gelişmekte olan ülke paraları ve piyasaları üzerinde olumlu ya da olumsuz etkilere yol açacaktır.
Bu dış gelişmelere ilaveten kendi ülkemizin iç problemleri ve bunlara ilişkin dış yatırımcılara verilen mesajlar ve algılar da yine çok önemlidir.
Örneğin, TCMB Başkanı’nın görevden alınarak yenisinin atanması, geçtiğimiz ay içinde notumuzu düşüren Moody’s’in TCMB’nin uygulamalarının bağımsızlığı konusundaki vurgusunu akla getiriyor.
Hükümet tarafından faizin yüksekliği ve buna bağlı olarak enflasyon ile mücadelede yeterince başarılı olunamadığından hareketle eleştirilen TCMB Başkanı cumartesi günkü karar ile görevden alındı.
"Yumurta mı tavuktan, tavuk mu yumurtadan" misali "Faiz mi enflasyondan, enflasyon mu faizden" tartışması yine gündemde.
Enflasyonun sorumlusunu faiz olarak göstermek pek doğru bir yaklaşım olmaz, aslında faizi belirleyen enflasyondur. Buna bir başka yazıda daha uzun değinebiliriz.
Faiz ve Enflasyon’u aslında bir nevi “tansiyon” olarak nitelendirebiliriz.
Tansiyonun çıkması vücuttaki bazı sebeplerden olur, kendiliğinden tansiyon yükselmez, yani aslında vücutta kötü giden bir şeyin habercisidir.
Tansiyon çok yükselirse felç vs. gibi risklere karşılık doktor dil altı hapı verir, ani etki yapması için, ama bu hiçbir zaman asıl tedavi değildir.
Tansiyon başlangıçta bir neden değil bir sonuçtur, uzun sürede tedavi edilmezse başka şeylerin nedeni haline dönüşebilir ve kronikleşebilir.
Tansiyonu tedavi etmek için dil altı hapı geçici çözümdür, aslen vücuttaki sebebi bulup tedavi etmek gereklidir.
Faiz ve enflasyon da aynen tansiyon gibidir. Sebepleri vardır, hap ile düşürmek tedavi değildir, asıl sorunlar çözülmeden kalıcı düşmezler. Bilmem anlatabiliyor muyum!
Önceki yazımda belirtmiştim, bu ayki TCMB toplantısında en az 200 baz puanlık düşüş bekliyorum diye. Sebeplerim çok;
* Enflasyonda baz etkisi ve mevsimsellik sebebiyle gözle görülür düşüş var.
* TL varlıklar özellikle G20 sonrası dönemde yükselişte.
* FED’in faiz düşüşü ve parasal genişleme politikaları dilleniyor.
* ABD ile Çin arasındaki gerginlik ve S400 ile tedirginliklerinde temkinli iyimserlik hakim.
* TL’nin volatilitesi düştü ve CDS primleri bir miktar geriledi (gerçi hafta sonu merkez bankası başkanının görevden alınması gibi konular risk yaratıyor ama..)
Bunlar iyi gelişmeler, öte yandan, gün geçmiyor ki piyasalardaki algımıza ilişkin kendi elimizle bir sorun yaratmayalım.
Bu hafta sonu da TCMB Başkanı’nı görevden aldık, bakalım bu hafta başka bir şey görecek miyiz ?
Ben yazımı Pazar günü yazıyorum, muhtemelen pazartesi günü sabah piyasalar açıldığında bu konuya vereceği tepkiyi göreceğiz.
Kendi kendimizi bazen gereksiz yere sıkıntılara sokuyor gibiyiz, ne dersiniz ?
Son söz;
“Ay doğmuyorsa yüzüne, güneş vurmuyorsa pencerene, kabahati ne güneşte ne de ay da ara! Gözlerindeki perdeyi arala” Mevlana
Bol kazançlı günler dilerim.
Celalettin Güleryüz