Enflasyon Sepeti Değişiyor !
TÜİK, büyüme veri setindeki değişimden sonra şimdi de TÜFE 2017 sepetinin metodolojisinde değişikliğe gitmeye hazırlanıyor. Ekonomi Bakanı Zeybekçi de daha önce enflasyon sepetinde gıda kaleminin ağırlığının yılsonu güncelleme ile ile %20’ye ineceği yönünde söylemlerde bulunmuştu.
TÜFE sepeti hane halkı anketi ile belirlenir. Bu ankette ülke genelinde hane halklarının toplam tüketim harcamalarının, harcama kalemleri nasıl dağıldığı saptanır. TÜFE sepeti; yaklaşık 27 bin işyerinden toplanan perakende fiyatları, 426 maddenin 945 çeşidinin fiyatlarını ve 4 bin hanehalkından edilen bilgilerle oluşturulan kira fiyatlarını içerir.
Hali hazırda gıda ve alkolsüz içecekler kalemi %23,68 ile sepet içindeki en yüksek ağırlığa sahip. TÜFE sepetinde bu kalemin %20’ye indirilmesi halinde enflasyonda nasıl bir değişim olacağını 2015 ve 2016 yıl sonundaki rakamları kullanarak inceledik. (enflasyon oranı olarak TÜİK’in enflasyon verilerindeki on iki aylık ortalamalara göre değişim oranını baz aldık.) Karmaşık bir hesaplama yöntemi yerine daha anlaşılır 2 yol belirledik. 1. Yöntemde; gıda ve alkolsüz içecekler kaleminin azaltılan yüzdesini, diğer kalemlerin ağırlıklarına göre dağıttık. 2. Yöntemde ise; gıda ve alkolsüz içecekler kaleminin azaltılan yüzdesini, fiyat artışı en düşük olan kaleme verdik.
2016 yılı için 1. Yöntemi kullandığımızda; %7,78 olan 12 aylık ortalama enflasyon, %7,87’ye yükselmiş olacak. 2. Yöntemi kullandığımızda ise bu oran %7,67’ye gerileyecek. (2. Yöntem kullanıldığında ağırlığı %4,42 olan haberleşme kaleminin ağırlığı diğer kalemleri sabit tutatarak %8,10’a yükseltmiş olduk.) Bu iki yöntemle de yeniden değerleme yapıldığında 2016 yılı için, 12 aylık ortalama enflasyonda anlamlı bir değişim olmadığını görmekteyiz. Ancak 2016 yılında Rusya’yla yaşanan gerginlik nedeniyle gıda ihracatının sekteye uğradığını ve ihraç edilemeyen mallarının iç pazara enjekte edilerek gıda enflasyonunun oldukça aşağa çektiğinin hatırlatılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu etkiyle zaten düşük kalan gıda enflasyonu, zaten hali hazırdaki ortalamayı aşağı çekmekte. Bu yıl için etki etmese de, sonraki yıllarda bu değişimin anlamlı değişiklere neden olmasını bekleyebiliriz.
2015 yılı için 1. Yöntemi kullandığımızda; %7,67 olan 12 aylık ortalama enflasyon, %7,52’ye gerilemiş olacak. 2. Yöntemi kullandığımızda ise bu oran %7,30’a gerileyecek. (2. Yöntem kullanıldığında ağırlığı %15,38 olan ulaştırma kaleminin ağırlığı diğer kalemleri sabit tutatarak %19,63’e yükseltmiş olduk.) Bu sonuçlarla bakıldığında kayda değer gerilemenin (yaklaşık 0,50 puan) 2. Yöntemdeki hesaplamamızla olduğunu görmekteyiz. Ancak ulaştırma kalemindeki bu düşük fiyat artışının nedenin düşük enerji maliyetleri olduğunu belirtmek istitiyoruz. Zira buna ek olarak ulaştıma kaleminin %19,63 gibi neredeyse gıdaya yakın bir orana ulaşmış olması da eleştirilecek başka bir yön olacaktır.