Şubat ayında TÜFE aylık %4,81 yıllık ise %54,44 oranında arttı. Yİ-ÜFE ise aylık %7,2 artarken yıllık %105,1 artış gösterdi.
Gelelim rakamların ayrıntısına.
Türkiye ekonomisi 20 yılın ardından ilk kez %50’yi aşan bir enflasyon ile karşılaştı. TÜFE’nin alt kalemlerini incelediğimizde hem aylık hem de yıllık bazda gıda fiyatlarında artış oldukça yüksek. Öte yandan artan enerji ve akaryakıt fiyatları nedeniyle yıllık bazda ulaştırmada da %75,7’lik bir artış var. Rusya-Ukrayna krizi kaynaklı olarak son yılların zirvesine çıkan enerji ve emtia fiyatlarını da göz önüne alıp bunun enflasyona yansıyacağını düşündüğümüzde, enflasyonun daha da şiddetli bir biçimde artmaya devam edeceğini görüyoruz. Yine gıda fiyatlarındaki artışın en temel kaynağının iklim krizi kaynaklı kuraklık olması ve yine aynı zamanda ülke içinde tarladan çatala olan süreçte aracı sayısının yüksek olması gibi yapısal nedenler göz önüne alındığında kısa ve orta vadede de gıda enflasyonu bizimle olmaya aday görünüyor. Hele bir de Rusya ve Ukrayna bölgesinden %86 oranında hububat ithal ettiğimizi ve jeopolitik risk fiyatlaması nedeniyle hububat fiyatlarının tarihi zirvelerine çıktığını düşünürsek, gıda enflasyonunda yüksek artışlar kaçınılmaz gibi görünüyor.
Yİ-ÜFE de 3 haneli rakama ulaştı. ÜFE tarafında elektrik, gaz ve buhar sektöründe aylık %24,6’lık artış çok çarpıcı. Yine ana sanayi grupları bağlamında enerjide %188,4 ve ara malında da %115,1’lik bir artış var. Maliyet tarafında bir yandan döviz kurunun birikimli etkilerinin enflasyona yansımaya devam ettiği görülürken bir yandan da enerji fiyatlarındaki artışın can yakmaya devam ettiğini ve edeceğini anlıyoruz. Son gelen rakamlarla ÜFE-TÜFE makası %50,7’ye çıktı. Yani makas da artmaya devam ediyor. Bu demektir ki her şeyin fiyatı bundan sonra sabit kalsa bile enflasyon bu makas nedeniyle bile olsa artmaya devam edecek.
Rakamlar bize enflasyonun ana kaynağının maliyet enflasyonu olduğunu çok açıkça söylüyor. Fakat parasal gevşeme ve ücret artışları kaynaklı olarak (her ne kadar bu parasal gevşeme piyasa faiz oranlarını istenilen düzeyde etkilememiş olmasına ve ücret artışlarının da artan enflasyon karşısında satın alma gücü azalmış olmasına rağmen) geçen yıla göre bu yıl talep kaynağının daha güçlü olduğu görülüyor. Bir de üstüne enflasyon beklentilerindeki bozulmalar da eklenince enflasyonda bu denli yüksek artışlar elbetteki kaçınılmaz oluyor.
Seneyi % kaç enflasyon ile kapatırız?
Rusya - Ukrayna krizinden önce piyasadaki hakim beklenti Mayıs ayında %55-60 oranı arasında enflasyonda zirveyi görüp seneyi %35-40 arasında bir oranla kapatacağımız yönündeydi. Fakat savaş sonrasında enerji ve emtia fiyatlarındaki artışlarla birlikte tedarik zincirlerindeki aksamaların da artacak olması tüm dünyada olduğu gibi bizde de enflasyonu yükseltecektir.
Dün JPMorgan Türkiye’nin enflasyon rakamlarında bir revizyona gitti. Kurum Mayıs ayında %60’ın üzerinde bir oranda enflasyonun tepe yapacağı ve sene sonuna kadar %60 yakın bir oranda kalıcılık göstereceği yönünde tahminde bulundu. Bu bağlamda JPMorgan sene sonu tahminini %35,7’den %40,2’ye çıkardı. Yurt içi ekonomistler ve kurumların JPMorgan’a göre enflasyon konusunda daha karamsar olduğunu söyleyebilirim. Ülke içindeki şimdilik hakim beklenti en iyi durumda sene sonunu %45-55 arasında bir oranda kapatacağımız yönünde.
Peki yüksek enflasyon sorununu nasıl çözeceğiz?
Fiyat istikrarını sağlamak merkez bankalarının görevidir. Tüm dünyada merkez bankaları tarafından enflasyonla mücadelede de en sık tercih edilen ve en iyi mücadele şekli sıkı para politikasıdır. Bir diğer deyişle faiz oranlarının artırılmasıdır. Kimilerine göre enflasyonun kaynağı eğer maliyet enflasyonu ise faizleri artırmanın enflasyonu düşürmeye hiçbir yararı olmayacak ve bir de üzerine ekonomik büyümeyi baskılayacaktır. Bu hipotez bir yönüyle doğru bir yönüyle de yanlıştır. Evet eğer enflasyonun kaynağı ağırlıklı olarak maliyet enflasyonu ise faizleri artırmak enflasyonu tamamen ortadan elbetteki kaldırmayacaktır. Ama tamamen etkisiz demek de doğru değildir. Bir kere her şeyden önce faiz oranındaki artışlar enflasyon beklentilerinin kırılmasına neden olarak enflasyonu aşağı çekecektir. Bu yolla da ücret ve kira artışlarının yanı sıra ileride alınması planlanan ürünlerin bugün alınması gibi talep artırıcı faaliyetlerin de önüne geçilmiş olacaktır. Yani faiz artışı varolan talep enflasyonunu baskılamakla kalmayıp talep enflasyonu güçlü değilse bile güçlenerek enflasyonu daha da yukarı çekmesi önlenmiş olacaktır.
Bildiğimiz gibi TCMB ve ekonomi yönetimi enflasyonla mücadele de faiz artışlarının tamamen masadan kalktığını çok açık bir dille ifade ediyorlar. Hatta Türkiye Ekonomi Modeli gereği bırakın faiz artırmayı, faizlerin kademeli bir şekilde indirmenin de temel hedef olduğu açıkça ifade ediliyor. Bu noktada artan enflasyon karşısında TCMB’nin Mart ayı PPK’sında faiz artırımı beklentisi tamamen ortadan kalkmış durumda. Piyasa bu noktada faizler sabit mi kalır yoksa indirilir mi onu tahmin etmeye çalışıyor. Son iki aydır TCMB faizleri %14 düzeyinde sabit tutuyor. Benim bu noktadaki beklentim faizlerin yıl sonuna kadar %14 düzeyinde sabit tutulacağı yönünde.
Aslında Rusya - Ukrayna krizi olmadan önce yaz aylarındaki turizm gelirlerindeki rahatlama ile düşük de olsa bir ihtimal faiz indirimi gelir diye düşünüyordum. Ama daha kuvvetli bir ihtimal olarak Kasım ve Aralık’ta baz etkisi nedeniyle bir indirim olur diye bekliyordum. Fakat bu beklentimi jeopolitik riskler sonrası şimdilik rafa kaldırdım, seneyi %14’lük politika faizi ile kapatırız diye düşünüyorum. Bu noktada piyasada TCMB’nin yılın ikinci yarısında istemeyerek de olsa faiz artışı yapacağını savunanlar da yok değil.
Enflasyonun piyasa fiyatlamalarına etkisi nasıl olur?
Enflasyonun artması ve piyasa beklentilerinin üzerinde gitmesi her şeyden önce Kur Korumalı TL Mevduat (KKM) için büyük bir risk teşkil ediyor. Şöyle örnek vereyim; KKM mevduat faizi şu an ortalama %17, enflasyon ise %55,4. Bu parasını TL mevduatta tutanlar için %38,4 negatif getiri demek. Haliyle KKM’de vade sonları geldiğinde enflasyondan korunma amaçlı TL dışında başka yatırım araçlarına kayma durumu söz konusu olabilir. Bu risk dolar/TL üzerinde yukarı yönlü baskı yaratacak en önemli gelişmelerden biri olacaktır.