Türkiye’nin en önemli ekonomik sorunlarının başında hiç şüphesiz, kısa vadeli dış borç stoku geliyor. Mahfi Eğilmez, kişisel blogundaki yazısında Türkiye’nin 2023’teki dış finansman gereksinimini şu şekilde hesaplamakta: Bir yıl içinde vadesi gelecek olan dış borç stok toplamının yaklaşık 196 milyar dolar olduğunu, bu borcun 77 milyar dolarının yenileneceğini varsayarak bir yıl içinde ödenecek tutarın 119 milyar dolar olduğunu belirtiyor. Bu tutara 2023 yılında beklenen 36 milyar dolar cari açık ve afetler için gereken 35 milyar dolar dış finansman ihtiyacını da ekledikten sonra Türkiye ekonomisinin önümüzdeki 12 ayda en az 190 milyar dolara ihtiyacı olduğunu söylüyor. Başka bir ifadeyle Türkiye’nin, artan cari açığını ve vadesi gelen borcunu finanse etmek için 2023 yılında yaklaşık 190 milyar dolar bulması gerekiyor.
Diğer taraftan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 31 Mart 2023 itibarıyla toplam rezervi 122 milyar dolardır. Bu rezervi kısa vadeli dış finansman ihtiyacıyla karşılaştırdığımızda bu oran, %0,64 olarak gerçekleşmekte. Genel olarak bu oranın 1 olması beklendiğinden Türkiye’nin kısa vadeli dış finansman ihtiyacında kırılgan bir yapıya sahip olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle yurt içi tasarrufun düşük olması Türkiye’yi dış finansman ihtiyacına daha bağımlı hale getiriyor.
Yabancı Banka Raporları, Piyasaları Tedirgin Ediyor
Yabancı bankalar seçim sonrasına ilişkin kur ve faiz analizlerini birer birer açıklamaya devam ediyor. Genel öngörü, seçim sonrası kim kazanırsa kazansın faiz ve kurda yükseliş olacağı şeklinde. Bank of America, geçtiğimiz hafta yayımladığı raporunda seçimi kimin kazandığı fark etmeksizin Türk lirasında %15-25 arasında değer kaybı beklediğini ve USD/TL kuru için ise adil değerin 24 olduğunu ifade etmekte. BofA, raporunda, “Seçim sonucu ne olursa olsun, ekonomideki dengesizlikleri gidermek için daha zayıf bir TL ve sıkılaşan ekonomik koşullar öngörüyoruz.” ifadelerini kullandı. Yabancı bankaların görüşleri sonrasında, özellikle bireysel tarafta, dövize olan talepte belirgin bir artış görülmekte. Bu noktada Merkez Bankası, her geçen gün dövize olan talebi azaltmaya yönelik kararlar almakta ve azalan rezervlerine rağmen kura müdahale etmeye çalışmaktadır. Özellikle Merkez Bankası, bankalardan, döviz işlemlerinde alım satım fiyatı arasındaki farkın daha da açılmasını talep ediyor.
Seçim Öncesi Dolara Olan Talep Artıyor
Dışarıdan döviz girişinin yok denecek kadar az olduğu bu dönemde hem bireyler hem de şirketler, seçim sonrası belirsizlikler nedeniyle kendini güvenceye almak için dövize yöneliyor. Bu durum, önümüzdeki günlerde de şirketlerin döviz talebinin devam edeceğini gösteriyor. Ocak 2023 dönemine ait finansal kesim dışındaki net döviz açığı 88 milyar dolar civarında. Şirketler, bu döviz açığını kapatmak için sıkı kurallar ve arz sorunları nedeniyle Kapalıçarşı’ya yöneliyor. Bu durum da spot piyasası ile Kapalıçarşı’daki döviz fiyatları arasındaki marjın, çarşı lehine her geçen gün açılmasına neden oluyor.
İktidar, Kuru Baskılamakta Zorlanıyor
İktidar, cari açığın rekor kırdığı bugünlerde yükselen dolar kurunu baskılamak için ardı ardına müdahalelerde bulunuyor. Geçen haftalarda Resmî Gazete’de yayımlanan bir kararla Kur Korumalı Mevduat hesaplarına uygulanan faiz ve vade sınırı kaldırıldı. Bu karar sonrası Kur Korumalı Mevduat’ın büyüklüğü, rekor bir artışla 1,7 trilyon lira oldu. Diğer taraftan Merkez Bankası, döviz pozisyonlarını takip etmek amacıyla toplam kredi bakiyesi 5 milyon lira olan şirketlerden Özet Döviz Pozisyon Raporu’nu isteyeme başladı. Amaç; şirketlerin, ihtiyacından fazla döviz talebinde bulunmalarının önüne geçmek.
Daha önceki aylarda da liralaşma stratejisi kapsamında Merkez Bankası ve BDDK’den çeşitli adımlar gelmişti. BDDK, bankaların net döviz pozisyonunun öz kaynaklar içindeki payına ilişkin üst sınırını %20’den %5’e çekmiş, Merkez Bankası da bankaların zorunlu karşılık yükümlülükleri haricinde yurt içinde tutacakları yabancı para cinsinden hesaplara ödediği faizi %4,3’ten %4,5’e yükseltmişti. Yine BDKK, TL kredisi kullanmak isteyen firmaların yabancı para nakdi varlık bulundurma üst sınırını 15 milyon liradan 10 milyon liraya, eğer 10 milyon lirayı aşıyor ise şirketin cirosu ile aktif büyüklüğünün %10 olan yabancı para nakdi varlık sınırını %5’e düşürmüştü.
Sonuç olarak, Türkiye’de seçmenin oy verme sürecini etkileyen en önemli faktörlerin başında hiç kuşkusuz dolar kuru geliyor. Dolar kurundaki her yükseliş, seçmen üzerinde kriz algısı yaratıyor. Bu nedenle seçim öncesi bir kur şoku istemeyen iktidar, aylardır sabit kalan döviz kurundan dolayı zor durumda olan ihracatçıya rağmen kuru baskılamak için yoğun çaba sarf ediyor. Yine seçim öncesi dövize olan talebi azaltmak için yeni düzenlemelere de devam edileceği öngörülüyor. Bu nedenle önümüzdeki günlerde dövize erişimin daha da zorlaşacağı söylenebilir.