Deniz Kahraman/ 23.10.2013
Borsalar kısa dönemde irrasyonel hareket edebilen varlıklar olsa da, uzun dönemde fiyatlamanın rasyonel olduğu bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, bu çalışmada Brezilya ve Türkiye Borsa Endekslerinin 2000-2013 dönemindeki performansını, daha önceki yıllarda yapılan altyapı yatırımları ve makro çerçeveyle birlikte değerlendireceğiz.
Tablo, Brezilya ve Türkiye Borsa Endeksleri (2000- 2013)
Kaynak: www.stockcharts.com
Kamu harcamaları altında yer alan altyapı yatırımları, uzun dönemde büyüme oranlarına doğrudan katkı sağlamasa da, özel sektör yatırımlarını doğrudan etkilemektedir.
“Brezilya, Dünya’nın 1 numaralı, “Kahve, Şeker, Portakal Suyu, Alkol ve Et” üreticisi olmasına rağmen, neden Borsa Endeksinin getirisi uzun dönemde Türkiye’nin gerisinde kaldı?”
Bu sorunun cevabını 1970’e kadar giderek, Altyapı Harcamalarında aramaya çalışalım.
Tablo, Altyapı Harcamaları 1970- 2010
Kaynak: Ministério da Fazenda of Brazil, TÜİK.
Altyapı harcamaları kalemine bakıldığında, Türkiye’nin 1995-2000 dönemi dışında tüm dönemlerde altyapıya Brezilya’dan daha fazla kaynak ayırdığı gözlenmiştir. 1970-2000 döneminde GDP’nin Türkiye’de 3.12%’si altyapı harcamalarına ayrılırken, Brezilya’da bu rakam 2.91%’de kalmıştır. Brezilya, doğal yapısı gereğince altyapı harcamalarına daha fazla kaynak ayırmak durumunda kalmaktadır.
Gelirin dağılımını ölçen Gini Index’e göre, Brezilya gelir dağılımı sıralamasına göre en bozuk 17. ülke iken, Türkiye 58. sırada yer almaktadır. Bu durum, Brezilya’nın uzun dönemde transfer harcamalarına da daha fazla kaynak ayırması durumunu ortaya çıkarabilir.
“The Rede Ferroviária Federal, Sociedade Anônima (RFFSA) verilerine göre, kişi başına düşen, Demiryolu(km) 6397 km iken, Türkiye’de 6708 kmdir”
Emtia Fiyatları
Emtia kompleksinin tamamına yönelik fiyat düzeylerini izlemek adına, Dünya’daki önemli 19 emtiayı içine alan, “The Thomson Reuters/Jefferies CRB Index CRB:IND” endeksinin performansını dikkate alacağız.
Son 10 yıllık dönemde, yüksek likidite ortamıyla birlikte Emtia fiyatları yüksek seyrediyor. Küresel finansal krizin etkilerinin en yoğun olduğu döneme oranla %40 daha yüksek. Emtia ihracatı Brezilya’nın en önemli gelir kalemlerinden birini oluşturuyor. “Çin kaynaklı endişeler ve daha sıkı likidite koşullarına geçiş, önümüzdeki dönemde Brezilya Ekonomisini şiddetle etkileyebilir!”
Soru: Brezilya’nın yapısal sorunlarını aşması için daha fazla çalışması lazım, olumlu ayrışma uzunca bir süre daha sürebilir mi?