Neredeyse tüm borsalarda sert düşüşler yaşanıyor. Daha detaylı incelenirse, düşüşleri asıl gelişmiş ülke borsalarında yaşanan sert düşüşler tetikliyor. Gelişmiş ülke borsalarındaki düşüşler çok daha fazla yaşanıyor. Bu düşüşlerin ana nedeni bana göre Çin'in büyüme verilerinin düşmesi ve-veya bu nedenle başta petrol olmak üzere emtia fiyatlarında yaşanan düşüşler değildir!
Peki, o zaman borsalardaki düşüşlerin ana nedeni nedir?
Borsalardaki düşüşlerin ana nedeni, FED ile başlayan faiz artışı sürecinin başlamasıdır. FED'in başlattığı faiz artış süreci sonrasında, bu sürece Avrupa da katılacaktır. İşte 2008'de ABD'de başlayıp, AB ve diğer tüm ülkelere de yayılan mortgage krizi esnasında, özellikle gelişmiş ülkeler uzun bir resesyon dönemi yaşadılar. Bu dönemden çıkmak için de, düşük faiz politikası izlediler. Hatta faizler eksiye bile düşürerek piyasaya devamlı likidite sürdüler. Bu faizsiz likidite artışı döneminde, yatırım alanı para piyasaları olan paralar faiz getirisi olmadığı için, kendilerine altın ve borsaları geçici park yeri olarak seçtiler. Altın krizin başlangıcındaki korku spekülasyonları ile çok daha önce zirve yapıp 2012 sonrası düşerken, bu sefer de borsalar yeni hedef park alanları oldu.
Faizler yok denecek kadar az iken, borsalardan alınacak hisselerde uzun vadeli getiriler nasılsa aynı dönemdeki faiz giderinin çok üstünde olur diyerek hisse senetlerine yöneliş yaşanması nedeniyle, aslında resesyon yaşayan, şirketlerinde yükselişi izah edecek bilanço karları olmayan gelişmiş ülke borsalarında tarihi zirveler oluştu! Kısacası tam bir çelişki yaşandı. Ülkeler derin bir resesyonda ama borsaları zirvelerdeydi. Bunun nedeni, borsa dışındaki para piyasası ve altında bulunan oyuncuların kendilerine alternatif getiri alanı kalmadığı için borsaları hedef seçmeleriydi.
FED Faiz Artışı Düşüşleri Tetikledi!
FED'in ABD'de işler artık düzeliyor diyerek faiz artış sürecini başlatması, resesyon döneminde kendilerine borsaları geçici park yeri seçmiş paraların, borsalardan çıkarak yeniden para piyasalarına yönelmeye başlamasına neden oluyor. İşte bu nedenle gelişmiş ülkelerdeki düşüşler BIST'den çok daha fazla oluyor. Gelişmiş ülkelerde borsaların zirve yaptığı dönemde, Türkiye Gezi olayları ve iki seçim yaşadığı için dünyadaki borsa yükselişlerine bire bir katılamamıştı. Bu o gün bizim için önemli bir kayıptı belki ama, bugün için de ciddi bir destek oluyor! Çünkü yaşanan gelişmeler nedeniyle sert düşen gelişmiş ülke borsaları aslında hak ettikleri seviyelere yani gerçek değerlerine dönüyorlar. Onlardaki suni şişkinlik azalıyor. Ama BIST zaten suni bir yükseliş yaşamadığı için, BIST'deki düşüşler Türk hisse seneti piyasasını çok daha cazip ve ucuz hale getiriyor.
Bu nedenle gelişmiş ülke borsalarında yaşanan bu düşüşler sürmeye devam ederse, BIST kısmen daha az düşse de, yine de dış borsalara ayak uydurabilir. Ama bilinmeki ki BIST'in düşüşleri BIST'deki getiri potansiyelini daha da artıracak geçici bir düşüş durumudur. Borsa dışı paranın geçici park ettiği borsalardan çıkışı azaldığı zaman, tüm borsalar ama özellikle de büyümesi daha iyi olan Türkiye gibi ülkelerin borsaları çok daha iyi yükseliş trendlerine gireceklerdir görüşündeyim.
Unutmamak gerek ki, FED faiz artışı süreci ABD ekonomisinde işler düzeldiği için yaşanıyor. Bir süre sonra ekonomik düzelmeler AB ülkelerine de aynı şekilde yansımaya başlayacaktır. Hatta başlamış olan büyümeler, daha da netleşecektir. Gelişmiş ülke ekonomilerinin büyüme dönemine girmesi halinde, borsada yer alan hisselerin şirketlerinin bilançolarının bunlardan olumlu etkilenmesi kaçınılmaz olacaktır. Gelişmiş ülke ekonomilerinde büyüme trendleri başladığında, Türkiye ekonomisi çok daha fazla büyüyecek potansiyele sahiptir.
Bizim bu dönemdeki kendimize özel sorunlarımız; yani, güneydoğuda'ki PKK terörü, Rusya gerilimi, Irak-Suriye riskleri, iç siyaset belirsizlikleri ve tabii baskı altındaki TCMB'nın bağımsız faiz kararı alamıyor olması nedeniyle kurlarımızda önemli yükselişler yaşanıyor. TL olması gerektiğinden de fazla değer kaybetmiş durumda. Buna rağmen TCMB faiz artışı yapmayınca, kur ateşi düşmüyor. Tabii yüksek kurlar bir çok şirketin bilançosunu olumsuz etkilediğinden de, hisselerde satış baskıları yaşıyoruz.
Paranın yeniden kendi alanına dönmesi esnasında Çin, petrol, terör, Rusya vs. diye bir çok spekülatif hedef gösteriliyor. Bu hedeflerle panikletilen borsaların daha düşmesi sağlanmaya çalışılıyor. Böylece gelişmekte olan ülkelerdeki kur karşılıkları yabancı gelişmiş ülkelerin yatırımcı ve fonları için avantajlı duruma getiriliyor. Çok daha yüksekten bozduracakları paralarıyla, çok daha düşük seviyelerden hisse alma imkanları yaratılmak isteniyor.
Bu duruma BIST açısından bakarsak, bu süreçte TCMB'nın kararlarına göre etkilenecek kur davranışları BIST'i de ekstra etkileyebilir. Yani Dolar 3,075 seviyesini geçer ama TCMB buna seyirci kalmayı sürdürecek olursa, BIST de 69.190 desteğini aşağıya kırar ve 5 Ocak tarihli beklenti yazımın(BIST'de Teknik Riskler Oluşuyor!) içeriğindeki seviyelere doğru ek düşüşler yaşayabilir. Yok ama Dolar kuru dediğim seviyeyi geçmez, Destek-Direnç tablomuzda dikkat çektiğim Dow ve Dax için önemli dipler aşağıya kırılmazsa, o zaman 69.190 dip olarak yine çalışır ve buradan yeni alımlar görürüz.
Her neyse, ben gelişmiş ülke borsalarında yaşanan düşüşlerin normal olduğunu ama BIST'deki düşüşlerin ise ekstra ucuz fiyatlar yarattığı için ciddi avantajlar yarattığı ya da yaratacağı görüşündeyim. Düşük faiz döneminde borsalara yönelen özellikle yabancı fonlar, doğal olarak yabancı ağırlıklı hisselere girmişlerdi. Şimdi de borsalardan çıkarken aynı hisselerde satış yapmak durumundalar. Hisselerde görülen yabancı çıkışlarının asıl nedeni BIST için kötü bir döneme girdiğimiz için değil, para piyasalarına dönüş yapan fonların yansımalarının etkisidir. Ama bir süre sonra gerçek borsa fonları bu fiyatlara kayıtsız kalamayacaklardır.
Bu süreçte hissede yakalanmış olanların bu dönem geçene dek,(TCMB faiz kararları ve iç siyaset gündemi ile hızlı da geçebilir, bir süre daha da sürebilir) borsaları takibi bırakıp diğer işlerine yönelsinler. Parada olanlar ya da alım imkanları hala olanlar varsa, onlar da ekstra düşüşler yaşandıkça orta-uzun vadeyi göze alarak yeni alım fırsatlarını kullanabilirler.
Şimdi sizlerden nostalji yapmanızı isteyeceğim! Özellikle gelişmiş borsalarda yaşanacak düşüşler için zamanında yaptığım uyarılarımı bir kez daha okumanızı istiyorum. İlgili yazıları yeniden okuduğunuzda, içinde bulunduğumuz durumu çok daha iyi analiz edeceğinizden eminim. Daha eskiden, daha yeniye doğru yazılarımı yeniden paylaşıyorum. Aynı sıra ile okuyunuz!
''Borsalar İçin Uyarıyorum!'' 08/12/2014
''FED Faiz Artışının Riskleri Kadar Fırsatları da Var!'' 12/12/2014
Sevgi ve sağlıkla kalınız...
Saygılarımla
Aydın Eroğlu
Stratejist
Finans Yazarı
www.borsaanalizci.com
Twitter: @_Stratejist_