Borsa İstanbul, 30’un üzerindeki sektör ve 560’a yaklaşan şirket sayısı ile tasarruf sahiplerinin sermayesini değerlendirmesi adına önemli bir çeşitlilik sunmaktadır. 3 Ocak 1986 tarihinde ilk işlem gününü 19 şirketle başlatan İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının bugün geldiği nokta bu açıdan çok kıymetli.
Finansal okur - yazarlığın arttığı, insanların daha iyi getiri arayışı içerisinde portföy tercihlerinde çeşitlendirme arayışına gittiği, finansal özgürlük temasıyla genç nüfusun tercihlerinde yer verdiği, çocukların ise üniversite ve sonrası hayatı için daha iyi bir gelecek oluşturabilmek adına aileleri vasıtasıyla izlediği projeksiyonlar, Borsa İstanbul’un gelecek dönemde potansiyelini daha da üst noktaya taşımasını sağlayacaktır.
Uzun vadeli değer yatırımcılığı tam da bu noktada Borsa İstanbul içerisindeki şirketlere sağlanan ortaklıklarla birlikte finansal özgürlüğe giden yolda kritik bir önem arz etmektedir. Bu açıdan Türkiye’nin önde gelen güzide şirketleri ve dünya düzeninde izlenecek gelecek dönem değişimlerine adapte olabilecek ve teknolojik yatırımlarla büyümesini hızlandıracak potansiyel küçük şirketler yatırımcıların radarında olmalıdır.
Türkiye’de son 5 yılda Borsa İstanbul’a dahil olan yatırımcı sayısı önemli oranda artmıştır. MKK verilerine göre pandemi döneminin başlangıcı 2020 yılını 2 milyon yatırımcı sayısına yaklaşarak kapatan Borsa İstanbul, her yıl düzenli bir şekilde artan talep ile 2023 yılında 4 kat artırarak sayısını 8.5 milyona çıkarttı. Özellikle 2022 yılında yüksek enflasyon karşısında alternatif olmayan bir psikoloji ile hareket eden Borsa İstanbul tarihinin en önemli yıllık performanslarında buldu kendini.
Bu süreçte 2021 yılında bu yana Halka Arz’lara olan talep de yatırımcı sayısındaki artışın en önemli destekçisi olarak izah edilebilir.
3 Ocak itibariyle MKK’dan alınan son bilgilerle yatırımcı sayımız 7 milyona yakın, 2024 yılında halka arz edilen şirket sayısı 31 olarak kaydedilmiştir. 85 milyonu aşan Türkiye nüfusunun yüzde 10’unu henüz aşamayan yatırımcı sayımız şirketlerin gelecek performanslarına bağlı olarak daha iyi bir reaksiyon gösterebilir.
Yatırımcı sayısı Borsa İstanbul içerisinde yer alan şirketlerin sağlayacağı performans ile önemli bir paralellik taşımaktadır. 2022 yılında Bist100 endeksinin %200’e yakın yükseldiği bir ortamda yıllık enflasyonun %65 ile 3 kat artan performans neticesinde 2023 yılında yatırımcı sayısında keskin bir artış izledik. Ancak bu artış 2023 ve 2024 yılı rakamlarına yansımadı. 2023 Mayıs seçimleriyle sonrası enflasyon mücadelesi kapsamında başlayan rasyonel politikalar şirketlerin finansal performanslarını direkt olarak etkiledi. Mayıs 2023’te %8,5 olan politika faizinin 1 sene içerisinde Mart 2024 tarihinde %50’ye yaklaştığı bir ortamda gerek endeks gerekse sektör ve şirketlerin önemli bir çoğunluğu enflasyon altında kalan getiri ile olumsuz bir dönem geçirdi.
Enflasyondaki yüksek seyre adaptasyon, yatırımcıların uzun vadeli değer yatırımcılığından kısa vadeli stratejiler oluşturmaya zorladı. Ancak bu durum konuya uzman olmayan yatırımcıların tahmin edilenden çok daha zorlu bir dönem geçirmelerini sağladı. Çünkü kısa vadeli yatırım kararı verdiğinizde şirketin sadece kendi iç dinamiklerine değil ilgili sektöre, borsanın kendisine, hem yurt içi hem de yurt dışı tüm dinamiklerin ve traderların uyguladığı fiyat analizleri ile oluşan sistematiğe uyum sağlamak zorundasınız. Profesyonellik gerektiren bir alanda hata yapma şansının minimuma indiği bir ortamda yatırımcıların bu durumu kolayca algılayamamasını normal karşılamakla birlikte 2025 yılı itibariyle artık geçmiş tecrübelerin de vermiş olduğu deneyim ile piyasaya daha farklı bir bakış açısı ile bakılmasının önemli olacağını söyleyebiliriz.
Bu açıdan uzun vadeli değer yatırımcılığı ile gelecek finansal özgürlük planı oluşturulabilecekken güncel gelişmelerin yarattığı hareket alanından maksimum yararlanabilmek adına profesyonel bir bakış açısı ile kısa vadeli değişimler takip edilebilir.
Söylemesinin kolay ancak uygulamanın çok zor olduğu bu stratejide sizlere sektörlere ilişkin bazı istatistiki bilgiler paylaşacağız. Bu paylaşım hem kısa hem de orta – uzun vadeli yatırımcıların finansal bakış açısına faydalı olacağı düşünülerek aktarılmıştır.
Yüksek enflasyon olan Türkiye gibi ülkelerde tasarrufların profesyonel bir bakış açısı ile yönetmek gerekiyor. Bu açıdan her dönem hem yerel hem de küresel piyasa dinamiklerini dikkatlice takip etmek ve bukalemun gibi her ortama adapte olabilecek bir dönüş ile aksiyon almak gerekmektedir. Bu açıdan banka çok gitti sınai geride kaldı artık değişim zamanı, faiz indirimi sigorta üzerinde iyi performans oluşturmaz, yüksek enflasyon borsayı yükseltir gibi klişe bilgilerle hareket etmek yerine sektörlerin geçmiş dönem performanslarında enflasyon karşısındaki tutumu, o anki makro ekonomik konjonktüre karşı reaksiyonu ve şirketin finansal taraftaki hikayesini bir bütün olarak ele almak gerekmektedir.
4 ana ve 27 alt sektör yani toplamda 31 sektörün 2022 yılı itibariyle gerçekleştirdiği performansları göreceksiniz yukarıdaki tabloda. Bu tablo içerisinde yeşil olarak görülen yıl sonu enflasyon rakamı üzerinde getiri sağlayan sektörler, kırmızı olanlarsa enflasyon karşısında getiri oluşturamayanlar olarak izah edilebilir.
2022 toz pembe bir rüyanın içerisinde gözümüzü kapatıp seçtiğimiz her şirketin çok iyi performans sergilediği bir dönem olarak izah edilmektedir. Bu hareket biçimi piyasayı profesyonel şekilde bilmeyen yatırımcıların gelecek dönemdeki olumsuzluk karşısında rasyonel bir reaksiyon oluşturamamasını sağladı. Oysa teorik açıdan yüksek enflasyon dönemlerinde hisse senedi gibi riski yüksek olan yatırım araçları tercih edilmezken düşük faiz ve yüksek enflasyon karşısında alternatifsiz kalan Borsa İstanbul 2022 yılında çok kritik bir performans sergiledi. Bu psikoloji ile 2023 yılına başlandı ancak ne yazık ki sonuç arzu edildiği gibi çıkmadı. Çünkü Deprem ve Seçim gibi konular şirketlerin büyüme performansı üzerinde önemli etkiler sağladığı gibi dünyanın izlediği politik, ekonomik ve jeopolitik konular şirketlerin getirilerini sınırlandırdı. 2024 yılı da yukarıda da izah ettiğimiz gibi enflasyon ile mücadele kapsamında atılan adımların şirketlerin üzerindeki baskısı ve enflasyon muhasebesiyle oluşan olumsuz finansal sonuçlarla getiri arayışındaki yatırımcılara ilaç olamadı.
2022 yılında 31 sektörün tamamı enflasyon üzerinde getiri sağlarken 2023 ve 2024 yılında bu rakam 7’ye düştü. 3 yılı birlikte incelediğimizde enflasyon üzerinde getiri sağlayan istikrarlı sektörler SIGORTA, BANKA ve TICARET olurken kalan 28 şirketin bu denklem içerisinde yer alamadığını gözlemliyoruz. Ayrıca 2022 ve 2023 yılında en iyi performans sağlayan sektörlerden bir sonraki sene daha iyi bir performans oluşturamadığını, içlerinden sadece SIGORTA sektörünün enflasyon üzerindeki seyri ile sürece ilişkin iyimserliğini koruduğunu izlemekteyiz. 2022 ve 2023 yılında en kötü performans sergileyen sektörlerse bir sonraki sene küllerinden doğabildiği mi sorusunun cevabında da 2023 yılında SPOR ve MENKUL KIYMET ayrışırken 2024 yılında küllerinden doğmuş gibi gözükse de bu sefer de enflasyona yenildiğini görmekteyiz. Bu açıdan çok düştü artık yükselecek ya da çok iyi gitti artık düşecek gibi kavramlara performanslar üzerinden bakmak ve iyi performansa sahip sektör ve şirketlerin güncel gelişmelere hızlı bir şekilde adapte olduğu psikolojisini kaçırmamak gerekmektedir.
2025 yılı temasında bir önceki döneme kıyasla enflasyon muhasebesinin etkisinin azalacağı, faiz indirimi ile birlikte finansman maliyetinin azalacağı ve gecikmeli olarak bilançolar üzerinde etkili olabileceği yurt içi gündeme karşın dışarıda Trump politikası ile küresel ekonomi üzerinde izlenecek olası olumsuz seyir ve Türkiye’nin bu noktada ihracatında ticaret ağını farklı ülkelerle geliştirme mecburiyeti en kritik partnerlerimiz Avrupa’nın içinde bulunduğu olumsuz ekonomik görünüm ile son 2 yıldır oldukça gündemimizdedir. 2025 yılında da bu düşünce doğrultusunda stratejiler oluşturarak güncel gelişmelere adapte olunması gerektiği önem arz etmektedir.
Son olarak TL bazlı grafiklerden ziyade dolar bazlı grafiklerin borsa, sektör ve şirket performanslarını daha rasyonel yorumlayabilmek adına önemli olduğunu söyleyebiliriz. Bu açıdan $ bazlı zirve seviyelerine en yakın tarihte ulaşan sektörlerden en uzak tarihte olacak şekilde bir sıralama ile yukarıdaki tabloda 31 sektörün durumunu görebilirsiniz.
Örneğin son yıllarda keskin bir şekilde yükselen banka artık potansiyel taşımıyor söylemi zirvesinden %185 uzaklıkta olan ve günümüz makro konjonktür ve gelecekteki olası yabancı girişlerini de düşündüğümüzde rasyonel bir söylem olarak değerlendirilmemektedir.
Ayrıca 2024 yılında bekleneni veremeyen Sınai sektörünün dolar bazlı zirvesine Eylül 2023’te ulaştığı ve sadece zirveden %38 düştüğü izlenmekle birlikte 2025 yılı büyüme dinamiklerinde geçiş olabileceği bir dönemde seçici olarak sektör içerisinde ayrışmaların gerçekleşebileceği unutulmamalıdır.
Zirveden çok uzakta olan ve enerji şirketlerinin yer aldığı Elektrik sektörü ve faiz indirimi sonrası net aktif değer kıyaslaması ile yatırımcıların radarında olan GYO ise zirve uzaklığı ile göz doldururken neden orada oldukları profesyonel bir bakış açısı ile incelenmelidir.
Alternatif yatırım araçların 2024 yılında olduğu gibi 2025 yılında da gündemimizi meşgul ettiği bir ortamda tasarruflarımızın tamamını tek bir finansal araç tarafından değerlendirilmemesi gerektiği, portföy içerisinde yer alan Borsa İstanbul şirketlerinin güncel gelişmelere hızlı bir şekilde adapte olunabilecek tema ile yılın ilk yarısı ve ikinci yarısı olarak tercih edilebileceği hususu göz ardı edilmemelidir.
Ayrıca unutmayınız, herkesin bildiğinden kazanç elde edilmez. Bu açıdan sosyal medya kanallar vasıtasıyla resmi bir şekilde hizmet vermeyen kişilerle / gruplarla aranıza mesafe koyarak temel ekonomik çerçeveyi rasyonel bir şekilde değerlendirebilmek adına finansal okur – yazarlığınızı geliştirilmek, bu süreçte Sermaye Piyasası Kurulu tarafından denetlenen, her şeyiyle resmi bir şekilde yatırımcılarına hizmet veren kurumların araştırma raporlarını ve model portföylerini detaylı bir şekilde incelenmesi gerektiği hususu unutulmamalıdır.