- Avrupa, daha yüksek bir maliyetle de olsa ham petrol kaynaklarını çeşitlendirdi
- Suudi Arabistan ve ABD daha önemli ham petrol tedarikçileri haline geldi
- Rus yapımı dizel ithalatı da önemli ölçüde azaldı ve Suudiler bu boşluğu doldurdu
Daha önce Rus ham petrolü ve Rus petrol ürünleri üzerindeki yaptırımların petrol piyasalarını nasıl değiştirdiğini ele almıştım. Bu analizler çoğunlukla Rusya'nın petrol ihracatı için açtığı yeni pazarlara odaklanmıştı.
Bugünkü yazımızda yaptırımlardan bu yana Avrupa'nın petrol ithalatının nasıl değiştiğini ve bunun bazı potansiyel jeopolitik sonuçlarını inceleyeceğiz. Yatırımcılar ham petrol ve dizel akışlarının nasıl değiştiğinin ve piyasaların bu değişikliklere nasıl tepki verdiğinin farkında olmalı.
2021 yılında AB'nin petrol ithalatının dörtte biri Rusya'dan geliyordu. Buna hem deniz yoluyla yapılan ithalat, hem de Druzhba boru hattı üzerinden yapılan ithalat dahildi. %10'u Norveç'ten, %9'u ABD'den, %8'i Kazakistan'dan, %8'i Libya'dan, %7'si Irak'tan ve %5'i Suudi Arabistan ve İngiltere'den geliyordu. Kalan %16'lık kısım ise %5'ten daha küçük paylarla çeşitli diğer üreticilerden geliyordu.
Yaptırımların uygulanmaya başlamasından bu yana AB petrol kaynaklarını önemli ölçüde çeşitlendirdi. Rusya, 2022'nin üçüncü çeyreğinde Avrupa'nın ham petrol ihtiyacının yalnızca %15'ini karşıladı. Özellikle ABD'den yapılan ithalat %12'ye, Suudi Arabistan petrolü ise %9'a yükseldi. Diğer ithalatların çoğunun oranı yaklaşık aynı kalırken, "Diğer" kategorisi %24'e yükseldi.
Avrupa'nın ham petrol kaynakları artık daha çeşitli olsa da (ki bu enerji güvenliği açısından faydalıdır), bu kaynaklar çok daha uzaklardan geliyor. Bu da petrolü Avrupalı ithalatçılar için daha pahalı hale getiriyor.
Amerika Birleşik Devletleri ve Suudi Arabistan'ın Avrupa'nın ham petrol piyasasında daha önemli oyuncular haline gelmesi, Avrupa'yı ABD'nin sondaj ve enerji politikasındaki değişimlere ve OPEC politikasındaki değişikliklere karşı daha hassas hale getirdi. ABD arzı 2023'te düşebilir, çünkü 2021'de ABD ham petrol ihracatı Stratejik Petrol Rezervi'nden (SPR) yapılan eklemelerle desteklendi.
Bu noktada stratejik rezervden ilave kullanımlar olası görünmüyor. Avrupa'nın ABD'den ithalatını artırabilmesinin tek yolu, ABD'li Senatör Marco Rubio tarafından önerilen ve ABD'nin Çin'e petrol ihracatını yasaklayan yasa tasarısının oylanarak yasalaşmasıdır. Şu anda bu pek olası görünmüyor, ancak ABD'de Çin'e karşı hassasiyet artmaya devam ederse, Çin'e petrol ihracatının yasaklanma potansiyeli de artar.
ABD'nin Avrupa'ya petrol ihracatı arttığı için, Kanada'ya petrol ihracatı azaldı. Kanada, petrol ihracatı yasağının kaldırıldığı 2015 yılından bu yana ABD'nin petrol ihracatında ilk sırada yer alıyordu. Şimdi ise Kanada 4. sıraya geriledi.
Bu mutlaka olumsuz bir gelişme değil, ancak ticaret dengeleri değiştiğinde jeopolitik ilişkiler de değişebilir. Avrupa artık Orta Doğu'daki siyasi ve askeri endişelere karşı daha savunmasız ve ham petrol için ABD'ye daha bağımlı.
Dizel söz konusu olduğunda, yaptırımların uygulanmaya başlamasından bu yana Avrupa'nın Rus yapımı dizel ithalatı önemli ölçüde azaldı. 2021 yılında Rus dizeli Avrupa dizel ithalatının %27'sini oluşturuyordu.
Bu oran şimdi %2'ye düşmüş durumda. Suudi Arabistan'dan yapılan dizel ithalatı, Rusya'dan kaynaklanın boşluğu doldurmak için muazzam bir şekilde arttı. Suudi dizelinin kuzeybatı Avrupa'ya ithalatı Şubat 2023'te günlük 202.000 varile yükseldi. Daha önce Avrupa'ya fazla dizel tedarik etmeyen Çin ve Güney Kore'den yapılan ithalat da Hindistan'dan yapılan ithalat gibi artış gösterdi.
Suudi Arabistan, BAE, Çin, Hindistan, Endonezya ve Türkiye Rus ham petrolünü ithal edip rafine ettikten sonra Avrupa'ya ve artık Rus ham petrolü almayan diğer ülkelere sattıkları için, bu dizelin üretiminde kullanılan ham petrolün Rusya kaynaklı olması kuvvetle muhtemel.
Yaptırım politikasına göre bu kabul edilebilir bir durumdur ve piyasa katılımcıları Rusya'ya uygulanan yaptırımların yakın gelecekte kaldırılmayacağı düşünüldüğünden bu sektörün (Avrupa ve ABD'ye satılmak üzere Rus petrolünün rafine edilmesi) büyümesini bekleyebilirler.
***
Açıklama: Yazar şu anda bu makalede bahsedilen menkul kıymetlerin hiçbirine sahip değildir.