Claire Milhench
LONDRA, 20 Mart (Reuters) - Bir zamanlar Norveç, Kuveyt ve Suudi Arabistan gibi petrol ihracatçısı ya da büyük ticaret fazlasına sahip ülkelere özgü olan devlet varlık fonlarında artık yeni bir tür ortaya çıkıyor. Bu fonlar büyük bütçe açıkları ve ağır borç yükü olan ülkelerde kuruluyor.
İlk olarak 1950'li yıllarda başlayan devlet varlık fonları, genellikle çok büyük finansal güç eşliğinde doğuyordu.
Veri sağlayıcı Preqin şirketine göre 6.5 trilyon doları yöneten bu fonlar, çokuluslu şirketlerin hisselerini kaparak ve Londra'dan Melbourne'a kadar değişen yerlerde değerli emlak satın alarak küresel yatırım ortamını değiştirdiler.
Şimdi ise Türkiye, Romanya, Hindistan ve Bangladeş de kendi varlık fonlarını kuruyorlar ama bu ülkelerin nedenleri ve yöntemleri çok farklı.
Geleneksel olarak zengin ülkeler milyarlarca dolarlık fazlalarını başka ülkelere yatırarak içeride enflasyondan korunmaya, gelir akışını çeşitlendirmeye ve kamusal gelirlerin tükeneceği bir gelecek için şimdiden önlem almaya çalışırlar.
Halbuki yeni varlık fonları kuran ülkeler, bunun tam tersine büyük cari açıkları ya da ağır borç yükleri olan ülkeler. Bu ülkeler fonları, küresel ekonomik yavaşlama ve azalan ticaret hacimleri karşısında, ekonomilerini harekete geçirmek için bir araç olarak kullanıyorlar.
Bu ülkeler, başka ülkelerde para saçmak yerine, onlardan finansman çekerek ekonomilerini canlandırmak için içeride yatırımda kullanmayı planlıyorlar.
Varlık yönetimi şirketi SSgA'da resmi kurumlar araştırma bölümü başkanı Elliot Hentov, "Devlet varlık fonu bu yeni oluşumların tanımlanmasında kullanılan çok geniş bir terim; bunlar daha çok devlet holding şirketleri gibi" dedi.
"Bunların daha fazla borçlanmaları gerekir; çalışabilmeleri için özel sektör ile ortak yatırımlara ihtiyaçları var."
Bu stratejinin ise hem potansiyel faydaları hem de riskleri var ve işe yarayıp yaramadığını ancak zaman gösterebilir.
Bir devlet varlık fonuna sahip olmanın avantajlarından biri, getirdiği itibar bir yana, sanayi kurumlarına, denk büyüklükteki gruplara ve en önemlisi de, yatırım dünyasındaki kontaktlara giden kapıyı açmasıdır.
DİKKATLİ İNCELEME
Türkiye yılda 330 milyar dolarlık dış finansman açığı veriyor ve bu yüzden açığı kapatmak için dışarıdan para çekmek zorunda.
Türkiye, büyük şirketlerindeki devlet hisselerini varlık fonuna geçirerek, bu hisseler karşılığında borç bulmayı ve diğer varlık fonlarından da para çekerek dış finansman sağlamayı umuyor.
Aynı şekilde Romanya da, devlet şirketlerinin hisselerini karşılık göstermek ya da bu hisseleri halka arz etmek suretiyle alacağı borçlarla yol ve hastane yapımını finanse etmek istiyor.
Hindistan ve Bangladeş, yeni yatırım projelerini varlık fonları yoluyla harekete geçirmeyi planlıyorlar. Hindistan kurduğu Ulusal Yatırım ve Altyapı Fonu (NIIF) için diğer varlık fonlarından ve emeklilik fonlarından yatırımcı arıyor.
Lübnan ve Guyana gibi başka ülkeler de varlık fonlarını tartışıyorlar ancak henüz bunları kurmadılar.
Her ülke, kendi koşullarına göre, bu fonların kurulmasına farklı tepkiler gösteriyor. Ekonomistler ve sanayi uzmanları kaçınılması gereken hataları anlatarak uyarıda bulunuyorlar.
Eleştirmenler ise içeriye odaklanmış olan fonlarda genellikle kaynakların yanlış dağıtılabileceğinden ya da yolsuzluk tuzaklarına düşülebileceğinden kaygılanıyorlar. Bu konuda, Malezya'nın 1MDB adlı devlet fonunun halen altı ayrı ülkede para aklama soruşturmasına hedef olduğu hatırlatılıyor.
Natural Resource Governance Institute'tan analist Andrew Bauer, "(Bu modelin getirdiği) tehlike şu ki, pek çok durumda normal bütçe prosedürleri işlemiyor; dolayısıyla bu da parlamento denetiminden ve bakanlık denetimlerinden sıyrılmak için bir yol olarak kullanılıyor" dedi.
Bauer, eğer şeffaflıkta en ufak bir aksama olursa,
paranın nasıl harcandığını öğrenmenin hiçbir yolunun kalmadığını söyledi.
Bir önemli risk de, paranın yaşama şansı olmayan "gösteriş projelerine" harcanması.
PERFORMANS
Ne var ki fonların siyasi müdahaleden uzak tutulması, sağlam bir yasal çerçeveye sahip olması, yetki alanlarının açıkça belirtilmiş olması ve profesyonel yöneticilere sahip olması ülkelerin yararına sonuç verecektir. Çünkü bu özellikler karar almayı daha başarılı hale getirecek ve sonuçta gelirleri artıracaktır.
Devlet şirketlerini profesyonel bir yönetime sahip fonlarda toplamak varlıkların performansını artırabilir. Örneğin Bahreyn'deki Mumtalakat bu alanda bir başarı öyküsüdür. Abu Dhabi'deki Mubadala da değişik sektörlerde sanayiyi geliştirerek Birleşik Arap Emirlikleri ekonomisini çeşitlendiren bir fon olarak biliniyor.
Romanya'da Fondul Proprietatea FP.BX yatırım fonunun fon yöneticisi Greg Konieczny, şirket yönetiminin politika belirlenmesinden ayrı tutulmasının, şeffaflığı ve hesap verebilirliği iyileştireceğini söylüyor.
"Şu anda bu şirketler, sorumlu oldukları sektörlerde politika ve stratejiyi de belirleyen sıradan bakanlıklara bağlılar. Bu iş böyle yürümez."
Aynı şekilde Hindistan'da, altyapı yatırımları bürokrasi yüzünden engelleniyor. Yatırım araştırma ve analiz ekibi Aranca'dan Nikhil Salvi, "Başarılı bir devlet fonu, bu süreci hızlandırmanın bir yolunu bulabilir" dedi.
Türkiye Varlık Fonu'nun Başkanı Mehmet Bostan geçen ay Reuters'e yaptığı açıklamada, bir strateji planına son biçimini vereceğini ve yakında bunu hükümete sunacağını söyledi.
Türk hükümeti, milyarlar değerindeki şirket hisselerini daha şimdiden fona devretti ve fonun kısa süre sonra 200 miyar dolarlık bir varlığı yöneteceğini öngörüyor.
Haberin orijinali için tıklayınız: Bu haber, linkleri yukarıda belirtilen haber ya da haberlerden derlenmiştir. Tam çevrilmiş metin olmayabilir