Ceyda Caglayan / Ebru Tuncay
İSTANBUL, 25 Kasım (Reuters) - Türkiye'nin Rus savaş uçağını düşürmesinin ardından iki ülke arasında gerilen siyasi ilişkiler, gerginliğin ekonomik ilişkilere yansıyıp yansımayacağı endişelerini beraberinde getirirken; olası yansımaların öncelikle turizm sektöründe hissedilmesi bekleniyor.
Sektör temsilcileri, Rus turistlerden sağlanan yıllık 4 milyar dolar seviyesindeki turizm gelirlerinin 2 milyar dolara inebileceği uyarısında bulunurken; inşaat ve müteahhitlik sektörü açısından da önemli kayıplar olabileceği endişeleri hakim.
İki ülke arasındaki yaş meyve ihracatı da bu süreçten etkilenmesi beklenen diğer bir sektör.
Suriye sınırında dün Rus savaş uçağının Türkiye tarafından düşürülmesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bunun Moskova-Ankara ilişkileri için ciddi sonuçları olacağını belirtmiş, Rusya Başbakanı Dmitry Medvedev de, Türk şirketlerinin Rusya'da pazar kaybedebileceklerini ve bazı ortak projelerin iptal edilebileceğini söylemişti.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov da Rus vatandaşlarına Türkiye'yi ziyaret etmemeleri tavsiyesinde bulundu. Rusya'nın Türkiye'ye tur düzenleyen en büyük şirketlerinden Natalie Tours, Türkiye'ye tur satışlarını geçici olarak durduracağını açıkladı.
Türk Rus İş Konseyi Onursal Başkanı ve Turizm Yatırımcıları Derneği Danışmanı Turgut Gür, şu anda Rus tur operatörlerinin Türkiye'ye yönelik işlemlerini durdurmaya başladığını belirterek; Rus turistlerden sağlanan 4 milyar dolarlık gelirin 1-2 milyar dolar seviyesine gerileme riski bulunduğuna dikkat çekti.
Geçen yılın zaten turizm açısından iyi geçmediğini belirten Gür, "Seyahat uyarısı gelmeden bile bu yıl Rus turist sayısında yaşadığımız düşüş zaten tüm dengelerimizi bozdu. Turist sayısı azalınca fiyatlar da düştü. Doluluk oranları azalınca sektörde Ekim ayı başında personel çıkarmalar başladı. IŞİD tehdidi zaten Avrupalı turistlerle birlikte Ruslar açısından da bir olumsuzluğa yol açmıştı. Buna bir de uçak düşürme krizi eklendi" dedi ve ekledi:
"2016'nın sözleşmelerinin yapılmakta olduğu dönemde sektörde kaos var. Tur operatörleri işlemleri durmaya başladı. Moskova bağlantılarımızla konuşuyoruz, oradaki intiba buradakinden çok daha ağır. Yıllık 4.5 milyon Rus turistten minimum 4 milyar dolar gelir elde ediyoruz. Bir kısıtlamaya gidilmesi durumunda bu 2 milyar dolara, ciddi yaptırımların söz konusu olması durumunda ise 1 milyar dolar ve altına düşebilir. "
Gür, Rusya'daki olumsuz algının Belarus, Ukrayna gibi ülkelerden gelecek turist sayısını da olumsuz etkileyeceğini söyledi.
Türkiye'nin cari açığının finansmanında en büyük kalemlerden biri olan turizm gelirleri, IŞİD ve Rusya-Ukrayna sorunları başta olmak üzere jeopolitik endişelerin etkisiyle ikinci çeyrekte yüzde 13.8, üçüncü çeyrekte ise yüzde 4.4 gerilemişti. Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre ilk dokuz ayda Rus turist sayısındaki düşüş yüzde 20 olarak gerçekleşti.
RUS TURİST ÇEKİLİRSE SEKTÖRDE FİYATLAR CİDDİ DÜŞER
Tur operatörü Detur'un CEO'su Firuz Bağlıkaya da, Rusya ile ilişkilerde tansiyonun düşmemesi halinde bunun turizme yansımasının çok olumsuz olacağını belirterek, "Bu, bütün turizm hareketin yüzde 30-35'ini götürür. Kalanların da fiyat verimliliğini etkiler" dedi.
Tansiyonun düşmesini umduğunu belirten Bağlıkaya, "Böyle giderse gerçekten sıkıntılı bir dönem başlar. Rusya bizim için çok çok önemli bir ülke. Rusya'nın olmadığı bir turizm çok ciddi yara alır" diye konuştu.
Rus turistin çekilmesinin otel fiyatlarının da ciddi olarak düşmesi anlamına geleceğini söyleyen Bağlıkaya, sektörde iptallerin yaşanıp yaşanmadığı ile ilgili ise, "Vatandaşlarınıza gitmeyin dediğinizde zaten gitmezsiniz. İptallerin olmaması söz konusu değil" dedi.
MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ
Türk müteahhitlik firmalarının en fazla proje üstlendiği ülkeler arasında yer alan Rusya ile gerilimin devam etmesinin, inşaat ve müteahhitlik sektörü açısından da önemli kayıp yaratabileceği; ancak şu aşamada bir hesaplama yapmanın çok zor olduğu belirtiliyor.
Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Mithat Yenigün'ün verdiği bilgiye göre; Türk firmaları 2014'te Rusya Federasyonu'nda toplam tutarı 3.9 milyar doları aşan 47 proje üstlendi. Bu yılın ilk dokuz ayında ise toplam 2.3 milyar dolar tutarında 8 proje üstlenilirken; ortalama proje bedeli 80 milyon dolar seviyesinden 300 milyon dolara çıktı.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu'ndan (DEİK) yapılan açıklamada da, Rusya ile Türkiye arasındaki ikili ticaret hacminin 32 milyar dolar seviyesinde olduğu ve Rusya'nın hâlâ en çok turist gönderen ülkelerin başında geldiği belirtilerek, "Rusya, özellikle yüzde 55 oranla Türkiye'nin en fazla doğalgaz ithalatı yaptığı ülke konumunda... Ocak-Eylül 2015 dönemi dikkate alındığında, 545 milyon dolarlık yaş meyve ihracatımız bulunuyor... Gerilimleri tırmandırıcı değil yatıştırıcı olmak herkesin sorumluluğudur" denildi.
ÖNCELİKLE ETKİLENEBİLECEK ŞİRKETLER
Analistler, Rusya'da faaliyetleri bulunan Şişecam SISE.IS grubu şirketleri, Anadolu Efes AEFES.IS , Enka ENKAI.IS ve Rusya hatlarında 1 milyon yolcu taşıyan THY'nin THYAO.IS yanı sıra, Rusya'dan Türkiye'ye gaz arzında kesinti olması durumunda Akenerji AKENR.IS , Aksa Enerji AKSEN.IS , Zorlu Enerji ZOREN.IS ve Odaş Elektrik'in ODAS.IS öncelikle olumsuz etkilenmesi beklenen şirketler arasında yer aldığını belirtiyor.
Rusya'daki en büyük Türk yatırımlarından olan Anadolu Efes'in AEFES.IS Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Özilhan ise, Reuters'a yaptığı değerlendirmede şirket bazında önemli bir etkilenme beklemediklerini söyledi.
Özilhan, "Anadolu Efes olarak Rusya'da birçok Amerikan markası üretiyoruz, lokal çok güçlü markalar üretiyoruz. Rus tüketicisinin boykot gibi bir sistematiği yok. Binlerce Rus çalışanımız var, vergi ödüyoruz. Ekonomiye önemli katkıda bulunuyoruz. Bunlar geçici reaksiyonlar. Önemli bir etki olmayacaktır" dedi.
Bankacılık alanında ise Türkiye'ye Denizbank 'ı DENIZ.IS alarak giren Rus Sberbank SBER.MM faaliyet gösteriyor.
(Redaksiyon Aslı Kandemir)