(Saldırının ayrıntıları, tepkiler eklendi)
Steve Holland / Andrew Osborn / Tom Perry
WASHINGTON/PALM BEACH, Florida, 7 Nisan (Reuters) - ABD bu sabah Başkan Donald Trump'ın kimyasal silah kullanmakla suçladığı Suriye'ye ait askeri hava üssüne çok sayıda füze ile saldırı düzenledi. Washington böylece altı yıldır süregelen savaşta Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad güçlerine ilk doğrudan saldırısını gerçekleştirmiş oldu.
ABD Başkanı Donald Trump Ocak ayında göreve başlamasının ardından, altı yıldır süren Suriye iç savaşında ABD'nin bugüne kadar aldığı en sert kararla, Esad'ın en büyük askeri destekçisi olan Rusya ile doğrudan karşı karşıya gelmiş oldu.
Trump, ilk büyük dış politika adımı olarak selefi Barack Obama'nın hiçbir zaman almadığı kararı alarak, bu hafta Suriye'nin İdlib vilayetinde en az 70 kişinin ölümüne yol açtığından şüphelenilen kimyasal silah saldırısına da karşılık vermiş oldu.
Kremlin ABD saldırısını hukuka aykırı olarak niteledi.
Trump, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile görüşme yaptığı Florida'da saldırıyı açıklarken, "Esad'ın davranışlarını değiştirmek için daha önce yapılan girişimler yıllarca başarısızlıkla sonuçlandı" dedi.
ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü Jeff Davis, ABD'nin USS Porter ve USS Ross adlı savaş gemilerinden TSİ 0340'ta fırlatılan Tomahawk Cruise füzelerinin Shayrat hava üssündeki Suriye uçaklarını, destek altyapısını ve malzemelerini vurarak Suriye hükümetinin kimyasal silah kullanma yeteneğine zarar verdiğini söyledi.
ABD, kimyasal silahların bu üste muhafaza edildiğine inanıyor.
ABD'nin saldırısına tepki olarak Esad'ın makamından yapılan açıklamada ise Suriye'nin düşmanlarına daha kuvvetli karşılık vereceği belirtildi:
"Bu saldırı Suriye'nin terör getirenleri vurma, onları ezmeye devam etme iradesini, nerede olurlarca olsun eyleme geçme iradesini artırmıştır."
ABD'li yetkililer "tek seferlik" füze saldırısının bundan sonra kimyasal silah kullanımını caydırmak için yapıldığını ve ABD'nin Suriye savaşındaki rolünün genişlediği anlamına gelmediğini belirtti.
Bu hafta İdlib'e düzenlenen ölümcül kimyasal silah saldırısının ardından ABD'nin verdiği bu hızlı tepki Rusya'nın yanı sıra Kuzey Kore, Çin ve İran gibi Trump'ın kısa süre önce başlayan başkanlık döneminde zorlu sınavlarla karşılaştığı ülkelere bir mesaj olarak değerlendirilebilir.
ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson, gazetecilere açıklamasında, "Olanlar başkanın gerek olduğunda kararlı adım atmaktan çekinmediğini gösteriyor... Suriye'deki askeri duruşumuzun veya politikamızın değiştiği yönünde bir çıkarım yapmaya çalışmazdım. Pozisyonumuzda değişiklik olmadı" dedi.
Suriye hükümeti ve Rusya, Suriye ordusunun kimyasal silah kullandığı iddialarını reddediyor ve olayı hava saldırılarına hedef olan Suriyeli muhaliflere ait silah deposundan sızan kimyasal gaz ile açıklıyor. Ancak Batılı ülkeler bu açıklamayı kabul etmiyor.
Suriye ordusu ABD'nin saldırısı sonucu hava üssünde altı kişinin, Suriye devlet televizyonu ise çevre köylerde dokuz sivilin öldüğünü açıkladı. Rakamlar başka kaynaklardan teyit edilemedi.
SURİYE SEMALARINDA GERİLİM ARTTI
Rus yönetimine yakın haber ajanslarına göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye üssüne füze atılmasıyla uluslararası hukukun ihlal edildiğini ve ABD-Rus ilişkilerine ciddi zarar verildiği görüşünde.
Ajanslara göre Putin'in sözcüsü Dmitry Peskov, Putin'in ABD'nin bu eylemini, "uydurma bir bahaneyle", "egemen bir devlete karşı yapılmış bir saldırı" olarak gördüğünü ve dünyanın dikkatini Irak'ta meydana gelen sivil ölümlerinden uzaklaştırma girişimi olduğunu söyledi.
Amerikalı yetkililer, füze saldırısından önce Rus yetkililere bilgi verdiklerini, üste bulunan Rus askerlerinin vurulmaması için özel dikkat sarf edildiğini ve üste Rusların bulunduğu bölümlerin vurulmadığını söylediler. Ancak saldırı öncesi Rusya'dan onay istenmediği de belirtildi.
Rus televizyonlarında hava üssünde bombaların açtığı çukurların görüntüleri yer alırken, dokuz uçağın tahrip olduğu belirtildi.
Moskova, saldırı üzerine Suriye hava sahasında ABD ve Rus uçaklarının karşı karşıya kalmaması için kurulan iletişim kanalını askıya aldı.
ABD'nin Batılı müttefikleri füze saldırısını Esad'ın gerçekleştirdiğinden şüphelenilen kimyasal saldırıya orantılı bir tepki olarak niteledi.
Birçok müttefik ülke ABD'nin saldırıyı önceden haber verdiğini, ancak saldırıya katılması için talepte bulunmadığını belirtti.
Esad'ın diğer büyük müttefiki İran ise Amerikan saldırısını kınadı.
Suriye ve müttefiki ülkelerden yetkililer saldırı sonrasında ülkedeki çatışmaların genişlemesini beklemediklerini belirttiler.
Esad'a askeri destek veren ittifaka mensup Suriyeli olmayan üst düzey bir yetkili, "Siyasi olarak gerilimin artacağı kesin. Ancak askeri açıdan tırmanma beklemiyorum. Şu anda bölgede büyük bir savaşa doğru ilerlediğimizi düşünmüyorum" dedi.
ABD, Suriye'de 400,000'den fazla kişinin ölümüne, nüfusunun yarısının ise ülkeyi terk etmesine yol açan 2011'de başlayan iç savaşta başından beri Esad'ı devirmeye çalışan muhalifleri destekliyor.
ABD çok taraflı bu iç savaşta, ülkenin kuzey ve doğusunu kontrol altında tutan İslam Devleti (İD) militanlarını hedef alan hava saldırıları düzenliyor. İD'ye karadan taarruz düzenleyen yerel güçleri destekleyen az sayıda ABD askeri de bulunuyor.
Ancak ABD şu ana kadar Esad ile doğrudan çatışmaktan kaçındı.
Rusya ise Esad'ı desteklemek için Suriye iç savaşına 2015 yılında doğrudan müdahil oldu ve güç dengesini Esad lehine değiştirdi. ABD ve Rusya savaşta birbirine düşman tarafları destekliyor olsa da ortak düşmanlarının İD olduğunu belirtiyorlar.
Daha önce Moskova ile daha iyi ilişki kurmak istediğini defalarca beyan eden Trump'ın aldığı füze saldırısı kararı çizgisinde değişikliğe de işaret ediyor.