Investing.com - Kripto para piyasası son günlerde oldukça derin bir düzeltmeden geçiyor. Bitcoin 30 bin doların altına dokunurken Ethereum 2.200 dolara düştü. Bir süredir 1,8 - 2 trilyon dolar aralığında seyreden toplam piyasa değeri de son günlerde 1,4 trilyon doların altına geriledi.
En büyük düşüş ise son dönemin yükselen yıldızı Terra’da (LUNA) yaşandı. Henüz 5 gün önce 90 dolara tırmanma çabası veren altcoin bu yazının kaleme alındığı sırada 2 dolardan işlem görüyor. LUNA’nın daha 1 ay önce 119 doların üzerinde alıcı bulduğunu hatırlatalım.
Piyasadaki bu çöküşün neden kaynaklandığı ile ilgili detaylı bilgiye buradaki yazımızdan ulaşabilirsiniz. Bu yazıda ise son çöküşü öncekilerden ayıran teknik dışı konulardan biri olan yatırımcı duygusuna değineceğiz.
Kripto para piyasası, yatırımcı duygularıyla yön buluyor
Kripto para piyasasının, büyük yatırımcıların yanı sıra en genel çerçevede “korku” ve “risk iştahı” tarafından yönlendirildiğini söylemek güvenli olacaktır. Yani kripto piyasasına, aslında tüm finans piyasalarında olduğu gibi, ancak ortalamadan daha hissedilir şekilde, yatırımcı hissiyatı ve duygular yön veriyor. Yatırımcılar doğal olarak kripto varlıkların yükseleceğine inandığında paralarını alım yönünde değerlendirirken, düşeceğine inandıklarında satış yapıp piyasadan ayrılmayı tercih ediyor.
Bu iki duyguya yaverlik eden FOMO ve FUD’dan da söz etmek önemli. FOMO, İngilizcede “Fear of Missing Out” kalıbının kısaltmasıdır. Türkçeye “fırsatı kaçırma korkusu” olarak çevrilebilir. Zenginleşme trenini kaçırdığını düşünen yatırımcılar FOMO’ya kapılabilir ve bu duygunun esaretinde kararlar verebilir. Türkiye’de özellikle Dogecoin furyası ve ardından Shiba Inu’ya gösterilen yoğun ilgi, kitlesel FOMO’ya verilebilecek iyi örneklerden.
FUD ise “Fear, Uncertainty, Doubt” kelimelerinin kısaltmasıdır. Bunu da “korku, belirsizlik, şüphe” olarak Türkçeye çevirmek mümkün.
2017 sonrasında yatırımcı duygularında keskin kırılmalar yaşandı
Geniş bir çerçeve çizmek gerekirse 2010’lu yılların başında kripto paraların en büyük problemi tanınmamaktı. O yıllarda yalnızca Bitcoin vardı, piyasa değeri sıfıra yakındı, bir ticaretten söz etmek de mümkün değildi. Sektöre hakim tek duygu, az sayıda kişinin merakıydı.
Sonrasında önce bin, sonra milyon ve milyar dolarların akmasıyla kripto paralar da öteki finans piyasalarına benzer duygular tarafından yönlendirilmeye başladı. 2017-2020 yılları arasında ise bazı çarpıcı kırılmalar yaşandı. 2017’de Bitcoin’in 20 bin dolarda ATH (tüm zamanlar zirvesi) yapmasıyla tüm gözler sektöre çevrilirken FOMO etkisi piyasayı sardı. 2020’deki büyük çöküşte ise BTC’nin 3.500 dolara düşmesi işleri tersine çevirdi. Çöküşün yaşandığı 13 Mart 2020’de yatırımcıların hatırı sayılır bir kısmı, kripto para piyasasının tarih olmak üzere olduğunu düşünüyordu.
Sonrasında kripto paralar yine yaygın hissiyatın aksine hareket etti ve Bitcoin 2020 yılını 30 bin doların üzerinde kapattı. 2021’in 10 Kasım’ında ise 68 bin dolarlık rekor geldi. Bu yükselişte kurumsal yatırımcıların ilgisinin artması ana katalizör görevi görürken kripto paralar ergenlik dönemini artık tamamlamış gibi görünüyordu.
“Ergenlik dönemi” metaforunu detaylandırmak gerekirse, daha önce biraz daha başına buyruk hareket eden kripto para piyasasının, 2020 yılında koronavirüsün pandemi ilan edilmesinin ardından geleneksel piyasalarla paralel bir çöküş yaşadığını unutmamak gerekiyor. Sadece bununla da sınırlı değil; 2020 ortasında kurumsalların kripto paralara ilk kez yoğun ilgi göstermeye başladığını ve kurumların “balinalaştığını” hatırlamak önemli (Balina: Büyük yatırımcı).
Kasım 2021 zirvesinden sonra piyasaların gerilemeye başlaması ise ABD Merkez Bankasının (Fed) söylemlerindeki değişime bağlanıyor. Aynı tarihlerde Fed, enflasyona dair sesini yükseltmeye başlamış ve parasal sıkılaşmaya gideceklerinin sinyallerini vermişti. 2022’de piyasa yine Fed’in hamlelerine karşı geleneksel piyasalarla birlikte hareket ediyor, küresel enflasyondan ve faiz kararlarından doğrudan etkileniyor. 2017’de piyasa bu tarz korelasyonlardan oldukça uzaktı.
“Bu kez fırsatı kaçırmayacağız”
Son 5 yılda FOMO ve FUD’dan ağzı yanan kripto para yatırımcılarının hissiyatı, şu an devam eden piyasa çöküşünde hayli değişmişe benziyor. Özellikle 2020 çöküşündeki dipleri alım fırsatı olarak değerlendirmek yerine korkuya kapılanlar, bu çöküşte aynı “hatayı” yapmamaya odaklanmış durumda. Yani şu anda yatırımcıların çok büyük bir bölümü piyasanın 2020’deki gibi dipten sekmesine kesin gözüyle bakıyor ve olası bir aksi ihtimali tamamen gözardı etmişe benziyor. Yaygın duygunun peşinden gitmeyi sevmeyen kripto paraların, herkesin dipten alım için hazırlandığı ve düşüşten pek de korkmadığı bir dönemde teorik olarak tırmanması beklenirken ters köşede bırakma olasılığı şu an belki de haddinden fazla küçümseniyor. Hayli spesifik bir örnek olsa da Terra (LUNA) krizi de piyasanın beklenmeyeni gerçekleştirme huyunun hâlâ devam ettiğinin bir göstergesi gibi yorumlanıyor.
Piyasanın 5 sene öncesine göre çok farklı dinamiklere sahip olması ise tarihin tekerrür edemeyebileceği riskinin küçümsenmemesi gerektiğini gösteriyor. Bu yeni dinamikler arasında regülasyonlar, kurumsal yatırımcıların aktivitesi, yeni ağlar, DeFi ve Metaverse gibi alt sektörler başı çekiyor.
Uzmanlara göre kurumsal yatırımcıların şu süreçte ne yapacağını takip etmek önemli, ancak hamlelerini kestirebilmek pek kolay değil. Bireysel yatırımcıların duygularındaki bu keskin değişimi akılda tutmak ise volatilitenin iyice tırmandığı şu dönemde bir sigorta görevi görebilir.
Hani “duygular” kötüydü?
Warren Buffett başta olmak üzere finans dünyasının en fenomen yatırımcılarının buluştuğu ortak paydalardan biri, yatırım kararları alırken duygusal disiplinin sağlanması gerektiği. Bu kişiler en temel yatırım ilkeleri arasında duyguların törpülenmesi, hislerle karar alınmaması ve piyasadaki genel duygunun aksine hamleler yapabilme cesaretini taşımak gerektiğini gösteriyor.
Ne kadar basit görünse de beşerî faktörler bu öğretiyi belki de uygulaması en zor felsefelerden biri haline getiriyor. Aslında insanoğlu sadece yatırım kararlarını değil, tüm hayatını duygular ekseninde aldığı kararlarla yönetiyor. Dolayısıyla robotlaşmak çoğu yatırımcı için hiç de kolay ve sürdürülebilir görünmüyor. Kripto piyasasındaki duygu dönüşümünün gelecekte karşımıza neler çıkaracağını ise zaman gösterecek.
Yazar: Özgün Çağlar Deniz