Son zamanlarda petrol fiyatlarında bir ralli oluşmuş durumda. Öncelikle, 1 Şubat’tan itibaren başlayan son yükselişte en büyük etken olarak ABD’nin 1,9 trilyon dolarlık yeni teşvik paketinin çıkartılmasına dair beklentiler etkili olmakta. Ayrıca yine OPEC/OPEC+’ın son aylarda arz kesintisi miktarında revize yapmış olması da yukarı yönlü fiyatları destekleyen unsurlar arasında yer almakta.
Bu iki unsuru tek tek inceleyecek olursak:
1) ABD’nin teşvik paketinin çıkartılması durumunda, ABD ve küresel ekonomideki toparlanma beklenenden daha hızlı olabilir ve bu da petrol talebinin artmasına neden olabilir.
2) OPEC/OPEC+ kararlarını ise biraz daha geriye dönük incelemek, bundan sonraki süreç hakkında da daha açıklayıcı bilgiler verebilir. Hatırlayacak olursak, pandeminin ortaya çıkması sonrasında 2020 Nisan ayında toplanan oluşum üyeleri, azalan talep karşısında ortaya çıkacak arz fazlasını tıraşlamak için 3 aşamalı bir planı devreye almaya karar vermişti. Buna göre 1 Mayıs 2020 ile 30 Haziran 2020 arasında 9,7 milyon varil/gün, 1 Temmuz 2020 ile 31 Aralık 2020 arasında 7,7 milyon varil/gün ve 1 Ocak 2021 ile 30 Nisan 2022 arasında da 5,7 milyon varil/gün kesinti yapılması kararlaştırılırken, bir süre sonra depolama kaygıları da ön plana çıkınca revizeler ortaya çıktı. 6 Haziran 2020’deki toplantıda 9,7 milyon varillik kesintinin 30 Haziran 2020’den 31 Temmuz 2020’ye kadar uzatılması kararlaştırılırken, akabinde Ağustos’tan Aralık toplantısına kadar süreçte günlük 7,7 milyon varillik kesinti yürürlükte kaldı. Aralık toplantısında 1 Ocak 2021’den itibaren uygulanacak kesintiler görüşülürken, buradan da 5,7 milyon varil/günlük kesintilere hemen geçmek yerine Ocak’ta 7,2 milyon varil/gün, Şubat’ta 6,7 milyon varil/gün ve Mart’ta 6,2 milyon varil/günlük kesinti yapılması kararı çıktı. 2021 başında yapılan ilk toplantı da bir kez daha revize yapan örgüt üyeleri, Rusya’nın dayatması ile Rusya ve Kazakistan’ın Şubat ve Mart aylarında günlük 75 bin varillik üretim artışı yapmasına karar kılarken, buna karşın Suudi Arabistan’ın gönüllü olarak ilave 1 milyon varillik kesinti yapmayı taahhüt etmesi ile Şubat ayı kesinti miktarı 8 milyon 125 bin varil/gün, Mart ayı kesinti miktarı 8 milyon 50 bin varil/gün olarak kararlaştırıldı. Tüm bu gelişmeler gösterdi ki, OPEC/OPEC+ oluşumu küresel arz talep dengesini çok yakında takip ediyor ve sene sonuna doğru Covid-19 pandemisinde ortaya çıkan artışların yeni karantina tedbirlerini de beraberinde getirmesi böyle revizyonları elzem haline getirdi.
Peki, bundan sonraki süreçte petrol fiyatlarında son günlerde oluşan rallinin devamlılığı mümkün mü? Açıkçası ABD ve AB başta olmak üzere majör ekonomilerin açıklamış olduğu teşvik paketlerinin sürekliliğini sağlamak bir süre sonra zorlaşacaktır. Öte yandan, pandemi ile mücadelenin uzaması durumunda da arz kısıntısına giden ülkelerin petrol gelirlerinde yaşanacak düşüşler de –son toplantılarda gördüğümüz üzere- bir süre sonra OPEC/OPEC+ oluşumu içerisinde çatlakları beraberinde getirebilir ve kotalara uyum zorlaşabilir. Bir diğer unsur ise pandemi ile mücadele başarılı giderse bu sefer de –her ne kadar talep beklentileri de artacak olsa bile- arz kesintilerinin hızla azaltılması gündeme gelebilir.
Diğer taraftan, OPEC/OPEC+ oluşumundan bağımsız hareket eden ve şu an için dünyanın en çok üretim yapan ülkesi konumundaki ABD’deki tabloya ayrı pencereden baktığımızda ise EIA stok dataları son 8 haftada 27 milyon varil civarında azalmaya işaret etmekte. Baker Hughes’ın açıkladığı petrol sondaj kuyusu sayıları son 4,5 ayda 179 seviyesinden 299 seviyesine kadar yükselmesine karşın, son 3,5 aydaki üretim miktarı ise 11 milyon varil civarında stabil seyretmekte. Bu tabloda esasında en önemli kriter talep olmakla birlikte pandemi sonrasına dair talep artış beklentilerin artış gösterecek olması ile birlikte, yeni ABD Başkanı Joe Biden’ın federal arazilerde yeni petrol aramasını yasaklama yönündeki girişimi de düşünüldüğünde ABD’nin petrol piyasası üzerindeki rolü fiyat düşürücü olmaktan çıkabilir.
Velhasıl, fiyatların gidişatını büyük oranda pandeminin durumu belirleyecek. Pandeminin devam etmesi durumundaki senaryomuzda kesintilerin devamlılığına dair soru işaretleri ile bir süre sonra fiyatların baskı yemesi ortaya çıkabilir ve petrol fiyatları 50 USD seviyesi ve belki altına doğru yeniden geri çekilebilir. Pandeminin biteceği varsayımına dair beklentiler ele alındığında ise OPEC/OPEC+ üyelerinin arz tarafında yapmayı düşünecekleri üretime karşılık ABD tarafının üretimde stabil kalması, talebin çok daha hızlı artmasına neden olarak fiyatların da artmasına neden olabilir. Bu durumda da petrol fiyatlarında 75-80 USD seviyelerine doğru kademeli olarak (zaman zaman düzeltmeler ortaya çıkabilir) yükselişin devamı söz konusu olabilir.
