Çin, 1980’lerden itibaren düşük maliyetli ve yerel imalat sanayisini içeren bir ekonomik kalkınma hamlesi başlattı. Bu hızlı ekonomik kalkınma modelinde ucuz iş gücü önemli bir faktördü. Özellikle 20 yıl boyunca kırsal bölgelerde yeterince kullanılmayan milyonlarca ucuz iş gücünü ekonomisine katmayı başardı. Fakat Çin’in “dünyanın fabrikası” olmasını sadece düşük ücret ve değersiz yuan politikasıyla başardığını söylemek doğru olmaz.
Çin'in dünyanın en büyük üreticisi olmasının 6 nedeni
Genel olarak Çin’in ekonomik başarısının temelinde “ucuz işçilik” olduğunu düşünebiliriz ancak bundan çok daha fazlası var. Düşük işçilik maliyetlerinin yanı sıra Çin’in güçlü iş ekosistemi, son 40 yılda yaptığı reformlar, düşük vergi ve harçlar, değersiz para birimi, ucuz maliyetli üretim yapması; fabrikaların çocuk işçi çalıştırması, ücret yasaları ve çevrenin korunması ile ilgili temel mevzuatlara uymaması, Çin’in dünyanın en büyük üreticisi olmasını sağlayan temel nedenlerdir.
Çin'in ekonomik büyüme modeli bize uyar mı?
1- Üretimin Geleceği: Robotik ve Otomasyon Sistemlerde
Onlarca yıl, ucuz iş gücü sayesinde sürekli olarak üretim kapasitesini ve ihracatını artıran Çin'de, düşük maliyet ve ucuz iş gücü döneminin sona erdiğini söyleyebiliriz. Üretimde giderek yaygınlaşan otomasyon ve robot kullanımı insan emeğine olan ihtiyacın giderek azalmasına neden oluyor. Bugün ekonomik başarılarından dolayı “Asya Kaplanları” olarak isimlendirilen Güney Kore, Singapur, Hong Kong ve Tayvan artan iş gücü maliyetlerinden dolayı otomasyon ve robotik sistemlere yöneldi. Daha da önemlisi, bu dönüşüm sonrası ekonomileri büyümeye devam ederken, iş gücünün büyük bir kısmı için yüksek ücret sağlayan ülkeler haline geldiler. Bugün dünyada birçok ülke Endüstri 4.0 ile birlikte sanayilerini otomasyon ve dijital sistemlerin gereği olan yeni bir sanayileşme stratejisi benimserken Türkiye’nin ucuz emeğe dayalı sanayi politikası sürdürülebilir değil.
2- Türkiye ucuz işçilikte rakipsiz değil
Türkiye, ucuz işçilik noktasında Çin’in öncelikli alternatifi değil. Bugün Çin’in yerini doldurmak isteyen Hindistan, Bangladeş, Kamboçya, Güney Afrika, Tunus, Fas, Endonezya, Myanmar, Pakistan, Sri Lanka ve Vietnam gibi ülkeler başta gelmekte. Yalnızca Bangladeş, Kamboçya ve Vietnam, son yirmi yılda emek yoğun ihracattaki küresel paylarında önemli bir büyüme gördü. Bugün Bangladeş, düşük maliyetleri nedeniyle dünyanın en büyük ikinci giyim ihracatçısı haline gelirken, Vietnam, spor ayakkabı ve tekstil üretiminde Çin'in “gözde” alternatifi haline geldi. Bu nedenle Türkiye’nin yapısal reformlar olmadan, sadece ucuz iş gücü ve değersiz para birimi politikasıyla yabancı yatırımcıları çekmesi pek de mümkün gözükmüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı açıklamada, ekonomide Çin modelini gündeme getirerek düşük faiz politikasının olumlu sonuçlarının önümüzdeki süreçte alınacağının altını çiziyor. Bu noktada nüfus yapısı, yönetim şekli, ekonomik dinamikler ve eğitim kültürü tamamen farklı olan Türkiye’nin Çin modelini uygulayacak bir ekonomik ölçeğe ve nüfusa sahip olmadığını söyleyebiliriz. Diğer taraftan Çin, 1980’lerde belirlediği ucuz iş gücü ve değersiz para birimi politikasının sonuçlarını yapısal reformlarla birlikte ancak 1990’larda alabilmiştir.
Çin modeli ekonomi ve dolar/TL kurundaki yükseklik aslında Türkiye için büyük riskler barındırıyor. Özellikle USD/TL kurundaki yükseliş Türkiye’nin dış borç yükünü ve döviz karşılığı yapılan yap–işlet-devret işlerinin maliyetini arttırdığı gibi doğrudan enflasyon ve hayat pahalılığına neden oluyor. Harici olarak USD/TL kurunda yaşanan yükseliş ileriye dönük belirsizlik yaratırken, bu nedenle yaşanan risk primindeki (CDS) yükseliş de Türkiye’nin borçlanma maliyetlerini arttırıyor.
Bununla birlikte bir para birimini devalüe etmek, her zaman amaçlanan faydalara yol açmaz. Aksine ülke varlıklarının değersizleşmesine ve resesyona yol açabilecek belirsizlikler yaratabilir. Özellikle enflasyonist dönemlerde bireyler varlıklarını gayrimenkul, altın ve döviz gibi yatırım araçlarına yatırarak, değersizleşen ülke parasından kaçmak isterler. Brezilya buna bir örnek. Brezilya reali 2011'den bu yana önemli ölçüde düştü, ancak siyasi istikrarsızlık, enflasyon, küresel tedarik krizi ve artan emtia fiyatları gibi nedenlerle resesyona girdi.
Sonuç olarak ucuz iş gücü ve değersiz para birimi tek başına Türkiye’yi bir Çin yapmaz. Bugün yükselen borçluluk oranı, yüksek enflasyon, döviz yükümlülüklerinin artması, USD/TL kurundaki aşırı oynaklık her geçen gün Türkiye’nin kırılganlığını artırıyor. Türkiye’nin, ihtiyaç duyduğu istihdam ve üretkenlik artışını elde etmek için ucuz iş gücü yerine sanayileşmede rekabetçiliği, üretkenliği ve ticareti teşvik edecek reformlara ve otomasyon sistemlere daha fazla odaklanması gerekiyor.