TCMB bu ay da faiz indirimine devam etti. Bu karar zaten bekleniyordu, ancak karar metnini okuduğunuzda metnin sonunda faiz artışının gelmesini bekliyorsunuz, neden mi? Bakalım:
“Salgında yeni varyantlar nedeniyle kapanma tedbirlerinin ve seyahat kısıtlamalarının yeniden başlaması, küresel iktisadi faaliyet üzerindeki aşağı yönlü riskleri canlı tutmakta ve belirsizlikleri artırmaktadır.” Salgının etkisini artırdığı belirtiliyor.
“Küresel talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, bazı sektörlerdeki arz kısıtları ve taşımacılık maliyetlerindeki artış uluslararası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının yükselmesine yol açmaktadır.” Küresel olarak ÜFE ve TÜFE'de yaşanan yükselişlerin nedenleri ve yükselişin devam edeceği gayet açık belirtiliyor.
“Yüksek küresel enflasyonun, enflasyon beklentileri ve uluslararası finansal piyasalar üzerindeki etkileri yakından izlenmekle birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan enerji fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini değerlendirmektedir. Bu çerçevede, iktisadi faaliyet, işgücü piyasası ve enflasyon beklentilerinde ülkeler arasında farklılaşan görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para politikası iletişimlerinde ayrışma gözlenmekle birlikte, merkez bankaları destekleyici parasal duruşlarını sürdürmekte, varlık alım programlarına devam etmektedir.” Gelişen ülkelerin faiz artırdığı gelişmiş ülkelerin ise varlık alımlarını sürdürdüğü belirtiliyor. Burada Fed kısmına değinmemiz gerekiyor.
Dün yılın son FOMC toplantısını yapan Fed, oldukça şahindi. En önemli gördüğümüz nokta ise, daha önce geçici görülen enflasyona geç kalındığının kabul edilmesi oldu. Bu noktada ne kadar aceleci davranılacağı beklenirken Powell, piyasaları da göz ardı etmemek gerektiğini belirtti ve varlık alımları bitmeden faiz artışı olmayacak dedi. Yani aylık 30 milyar dolarlık kesintilerle Mart'ta durum tamamlanacak. Nisan'da toplantı yok, dolayısıyla Mayıs ve Haziran'da komitenin yıl içinde planlanan 3 faiz artışından ilkini gerçekleştirmesi bekleniyor. Fed, bunu şimdiden söyledi ki büyük oynaklıklar olmasın. Hem hatasını kabul eden hem de piyasalara anlaşılır bir dil kullanan Fed'in ardından fiyatlarda sert değişimler olmadı. Bu, bir merkez bankasının ne kadar güçlü olduğunun, kredibilitesinin nasıl yüksek olduğunun en büyük kanıtıdır.
Bugün şaşırtan karar ise BoE'den geldi. Aslında yetkililerin açıklamaları Kasım'da faiz artışı yapılması yönündeydi, hatta Kasım'da faizin artırılmaması sürpriz oldu. Bu nedenle bu ay da faiz artışı bekleniyordu, fakat İngiltere de enflasyonu göz ardı edemez duruma geldi ve faizi artırdı. Büyümenin yavaşladığı, salgının ve omicron varyantının en çok etkili olduğu dönemde bu karar alındı. Çünkü şu an %5,1 ile 10 yılın zirvesinde olan enflasyonun %6'ya doğru yükselmeye devam etmesi bekleniyor ve bu yüzden de faizi artırmak gerekiyor.
Yurt içine dönersek TCMB'nin faiz indirimi Yeni Ekonomi Programı'nın dahilinde bir durum ve piyasalar bu yeni durumu ya anlayamıyor ya inanmıyor ya da güvenemiyor. Aslında hepsi birden diyebiliriz. Çünkü şu andaki enflasyon durumu ülkeye özgü değil ve faiz inince enflasyonun ineceğine inanılmıyor. Öte yandan faiz ve enflasyon makası arttıkça dövize olan talep kuru da yükseltiyor. Kurdaki her yükseliş dış bağımlılık nedeniyle enflasyonun artmaya da devam etmesi anlamına geliyor. Böyle olunca faiz indiğinde kur ve enflasyon da inecek görüşü karşılık bulamıyor.
Bir diğer anlaşılmayan durum ise düşük faizin ne olduğu. Mesela %12 mi ya da tek hane mi? Neye göre düşük faiz, hangi oran faizi düşük tutar? Bu hesaplamada enflasyonun dikkate alınmadığı ortada. Dolayısıyla ne hesaplanıp da bir plan yapıldığını anlamak zor. Tüm bu durumların neticesi belirsizlik! Güvensizliği de belirsizliğin içine katmak gerek ve kur her gün yeni seviyeler gördükçe dövize ya da altına olan talebin artması da son derece normal. Ama BDDK diyor ki bankadan her ne ihtiyaç için TL kredi çekip bunu dövize ve altına geçirdiğinizi tespit edersek cezai işlem başlatırız, amaç dolarizasyonu engellemek. Oysa Hazine Bakanı Nebati, dışarıdan saldırı olmadığını içeride manipülatif hareketler olduğunu söylemişti. Öyle sanıyoruz ki bunu kredi kullanarak yapanlardan ziyade daha büyük oranda dövizi olan aktörler yapıyordu. Onları tespit etmek gerekmez mi?
Dövize baktığımızda hafta başında 13,80'lerde olan fiyat bugün 15,60'larda. Arada TCMB'nin müdahalesi de var, bunu atlamamak gerekiyor. Bir haftada %10'dan fazla yükselen kur bu yıl %108 yükseldi. Yıllık bazdaki bu yükseliş oranı en son 2001 ekonomik krizin olduğu yıl görülmüştü.
Son dönemde yaşanan hiçbir gelişmeyi iktisadi bir temele dayandıramıyoruz, böyle olunca sağlıklı bir analiz ya da öngörüde de bulunamıyoruz.
TCMB'nin bugünkü karar metninde yer alan “Alınmış olan kararların birikimli etkileri 2022 yılının ilk çeyreğinde yakından takip edilecek ve bu dönemde fiyat istikrarının sürdürülebilir bir zeminde yeniden şekillenmesi amacıyla geniş kapsamlı politika çerçevesi gözden geçirme süreci yürütülecektir. “ ifadesi, ilk çeyreğe kadar mevcut politikanın (!) devam edeceğini gösteriyor. Mart gibi durum gözden geçirilecek ve attıımız taş ürküttüğümüz kurbağaya değimiş mi ona bakılacak...