Kripto para endüstrisi elektronik bir ödeme sistemi olarak ortaya çıkan Bitcoin’in ardından hızla gelişim göstererek çok çeşitli sektörlere yayıldı.
Endüstri, kısa tarihinde 3 trilyon dolarlık piyasa değerine kadar ulaşarak finansal piyasalarda yerini aldı. Kripto paralar daha çok projelerin yerel varlıklarının ikincil piyasalarda alım satımı yapılarak spekülatif faaliyetleriyle gündeme geliyor. Ancak projelerin ekosisteminde kullanılan bu kripto paralar, aynı zamanda geleneksel piyasalardaki hisse senetleri gibi şirketlerinin değeri nispetinde bir varlığı temsil ediyor.
Bu açıdan bakıldığında kripto paralar aslında spekülatif amaçlı kullanımları dışında yeni gelişen bir finansal yapının da önemli bir unsurları olarak karşımıza çıkıyor. Buna göre kripto paraların altında yatan teknoloji olan Blockchain ile finansal teknolojinin önemli bir paydaşı olarak içsel değer kazanmaya başladı.
Bugün birçok şirket kripto para şirketleriyle iş birliği kurarak fintek sektöründe yenilikçi yaklaşımı benimseme yolunda ilerliyor. Bunun yanında risk sermayesi şirketleri de kripto şirketlerine yaptıkları yatırımlarla bu alanda faaliyet gösteren projeleri desteklemeye devam ediyor.
Bu yazı dizimizde kripto endüstrisindeki sektörleri ele alarak bu sektörlerde faaliyetlerine devam eden protokoller ve projeler hakkındaki detaylara değineceğiz.
Kripto endüstrisinde belirli amaçlarla faaliyet gösteren sektörleri şu şekilde kategorize edebiliriz:
- Katman-1 Protokolleri (Layer 1)
- Katman-2 Protokoleri (Layer 2)
- İş İspatı Varlıkları (Proof Of Work)
- Hisse İspatı Varlıkları (Proof Of Stake)
- Merkezsiz Finans (DeFi)
- Likit Staking
- Gaming
- Altyapı Protokolleri (Infrastructure)
- Metaverse
- Fan Token
- Meme Coin
Burada sınıflandırılan alanlardan bazıları birbirleriyle yakın ilişkili sektörler olarak yorumlanabileceği gibi bazı alanlar, alt sektör olarak da tanımlanabilir. Kripto endüstrisinde birçok sektör birbirleriyle bağlantılı olarak kabul edilirken bir projenin ya da protokolün birkaç kategoride yer aldığını görebiliriz. Buna göre bazı projeler sınıflandırılırken uzmanlaştıkları alanlar baz alındı.
Katman-1 Protokolleri (Layer 1)
Kripto para ekosisteminin ana Blockchain ağı, katman-1 (layer 1) olarak ifade edilir.
Katman-1 Blockchain nedir?
Ana ağ olarak tabir edilen katman 1 protokolleri, işlemlerin kendi Blockchain ağı üzerinde işlendiği ve sonuçlandırıldığı sistemlerdir. Bu işlemler gerçekleşirken başka bir ağa ihtiyaç duymayan ana ağlar, işlem ücreti olarak kendi tokenlerini kullanır.
Blockchain ağı üzerindeki işlemlerin işlenmesi ve sonuçlandırılması doğrulayıcı (node) adı verilen kişiler tarafından gerçekleştirilir. Doğrulayıcılar, belirli bir yazılım yoluyla Blockchain ağına bağlanan ve ağa güvenlik sağlayan sistemlerdir. Buna göre bir ağda doğrulayıcı sayısı ne kadar çok ise o ağın merkezsizliği o denli yüksektir ve güvenlik için olumlu bir olgudur. Ancak bu ağın ölçeklenebilirliği noktasında bazı sorunlara yol açabilir.
Ethereum ağının kurucu ortağı Vitalik Buterin katman 1 Blockchain ağları için yukarıda bahsedilen hususları detaylandırarak Blockchain üçlemesi olarak tanımlamıştır. Blockchain ağlarının 3 ana saç ayağını oluşturan olgular, güvenlik, merkezsizlik ve ölçeklenebilirlik olarak ifade edilir. Vitalik Buterin, bu 3 kavramın aynı anda azami seviyesine çıkamadığı üzerinde durmuştur. Diğer bir deyişle Blockchain ağı merkezsizliğini yitirdikçe daha az güvenli olurken daha ölçeklenebilir bir yapı haline gelir. Bu da doğrulayıcı sayısının daha az olduğu ağlarda işlemlerin daha hızlı gerçekleştiği şeklinde açıklanır.
Yıllar geçtikçe Blockchain ağında güvenliği azami derece tutarak daha hızlı işlemlerin gerçekleştiği konsensüs mekanizmaları geliştirildi ve geliştirilmeye devam ediyor. Ayrıca zaman içinde katman 1 ağındaki işlemlerin daha hızlı şekilde işlenmesine olanak sağlayan katman 2 ağları da endüstride önemli bir yer edindi.
Katman 1 ağları kripto endüstrisinde fon transfer sistemleri olarak kullanılabildiği gibi merkezsiz uygulamalara da güç sağlar.
En büyük 10 katman-1 Blockchain ağı
App Store
Google Play