Petrol Toparlanacak mı? (Yoksa Bu Sefer Durum Farklı mı?)
Yazar: Clement Thibault
İyi bilinen piyasa benzetmelerinden biri de asla düşen bir bıçağı tutmayacağınız yönündedir. Petrol fiyatına gelince, bu benzetmenin farklı bir şekli olabilir diye düşünüyoruz. Geçmişte gerçekleşmiş bir olay olarak bıçağın yere düşüp, tekrar yukarı fırlayacağını bilsek, hem de bıçağın sapının bize dönük olacağını bilsek, ne yapardık?
Petrol fiyatları hala bir bıçak şeklinde ve tabii ki oldukça riskli. Ancak düşen bıçak kavramından farklı. Bugünün fiyatlarıyla petrol fiyatları disiplinli bir bıçak gibi görünüyor. Aslında geçmiş zamanda petrol fiyatlarında böyle düşüş gerçekleştiğinde her zaman küllerinden doğmuştur ve dip noktadan uzun pozisyon açacak cesur kişiler için yüklü bir kâr imkanı yaratmıştır.
Geçtiğimiz on yıla baktığımızda birkaç aşağı ve yukarı yönlü hareket görüyoruz. Bugünün fiyatları, 2014 yazından beri 75% gerileyerek son 10 yılın en düşük seviyesini görmüş olsa da bu zaman dilimindeki en büyük ve kesintisiz düşüş değil.
Bu ‘şeref’, Temmuz 2008 – Ocak 2009 arasındaki altı aylık süreçte petrol fiyatlarının 78%’lik düşüşle 147 dolardan 32 dolara gerilediği döneme ait.
Kronolojik olarak geçtiğimiz 10 yıl içindeki en ciddi fiyat düşüşü Temmuz 2006 – Ocak 2007 arasında gerçekleşti. 2006 yazında fiyatlar, İsrail – Hizbullah çatışmalarının etkisiyle varil başında 78 dolara kadar yükselmişti.
2006 sonbaharında fırtınalarla beraber fiyatlar düşmeye başladı. Bu dönemde petrol kuyuları, işçilerin güvenliğini sağlamak için arzın az olmasına rağmen boşaltılmıştı. Yine de üretim sıkıntısız bir şekilde devam etti ve petrol fiyatlarını aşağı çekti.
Ocak 2007’de petrolün varili 36,35%’lik düşüşle 50 doların altına kadar gerilemişti. Bazı okuyucularımız sonrasında ne olduğunu hatırlayacaktır: bu noktanın 6 ay sonrasında, yani Temmuz 2007’de petrol fiyatları 78 dolar seviyelerine yükselmişti. Bu artış, genel olarak Asya’dan gelen güçlü talebin etkisiyle gerçekleşti ve yatırımcılara altı aylık süre içinde 56%’dan fazla getiri sağladı.
Petrol fiyatlarındaki diğer bir çakılma ise 2008 yılının ikinci yarısında gerçekleşti. Güçlü Asya talebi, emtia piyasalarını keşfetmek isteyen yeni yatırımcılardan gelen paraların etkisiyle yükselerek tarihi bir rekor olan 147 dolar seviyesini gördü.
Bu rekordan kıra bir süre sonrasında ise fiyatlar küresel ekonomik krizin ve petrol krizinin etkisiyle 2009 Ocak ayına kadar 78% değer kaybederek 32 dolar seviyesine geriledi. Olumsuz görüşe sahip kişiler, bu dönemde dünyanın sonunun geldiğini savunuyordu ancak olumlu düşünen yatırımcıların mükâfatı gecikmedi.
Petrol fiyatları 2009 Haziran ayında, 6 ay öncesine göre 126% oranında değer kazanarak 73 dolara kadar yükseldi. Birçok piyasa katılımcısı bunu garip ve açıklaması zor bir artış olarak tanımlayarak Fed’in parasal genişlemesinin bir sonucu olabileceğini belirtti.
2010 yılında Arap baharı ve Libya krizi, petrol fiyatlarının Mayıs ayında 114 dolara kadar yükselmesine sebep oldu. Bu sırada Yunanistan’daki borç krizi hem hisseler hem de emtia fiyatları üzerinde baskı oluşturdu ve fiyatları bu seviyelerden aşağı çekti.
Ek olarak enerji talep beklentisindeki azalma ve resesyon kaygıları, petrol fiyatlarının Eylül ayında 34%’lük düşüş ile 75 dolar seviyesine kadar gerilemesine sebep oldu ve jeopolitik görüş bir kere daha değişti.
Nükleer hırsı sebebiyle yaptırım uygulanan İran ise Pers rejiminin Hürmüz Boğazı’nı kapatacağı ve küresel bir enerji sıkıntısı çekileceği sebebiyle yatırımcıları kaygılandırdı. Bu kaygı, petrol fiyatlarının 2012 Mart ayında 47% oranında değer kazanarak varil başına 110 dolara kadar yükselmesine sebep oldu.
Bir buçuk yıl öncesinde ise ABD’nin üretim artırması ve küresel talepteki azalmanın arz fazlası kaygılarına getirmesiyle Temmuz 2014 – Ocak 2015 arasında petrol fiyatları 106 dolardan 43 dolara geriledi.
Ancak petrol yine petrollüğünü yaptı ve bıçağı tutmaya hazır olan yatırımcılara yararlı olacağını kanıtladı. Fed kararı faiz oranlarını anında yükseltmemek yönündeydi, ABD’deki üretimin azalması ve Yemen’deki şiddet olayları ile birlikte petrol fiyatları 43%’lük artışla Mayıs 2015’te 62 dolara kadar yükseldi.
Açık bir şekilde burada bir trend olduğunu görebiliyoruz. Öncelikle jeopolitik koşullardaki anlık değişikliklerin emtia fiyatlarını, özellikle de petrol fiyatlarını etkilediğini görebiliyoruz.
Suudi Arabistan, bugün yaptığı gibi ne zaman piyasaları petrole boğsa aynı zamanda diğer OPEC üyeleri ile birlikte üretimi düşürdü ve petrol piyasalarının kontrolünün elinde olduğunu dünyaya gösterdi.
Ancak petrol piyasalarının şu durumunda Suudi Arabistan, ABD’deki ve Kanada’daki bazı üreticileri saf dışı bırakmak ve Pazar payını artırmak amacıyla rekor üretiminde kesintiye gitmiyor.
İran’ın niyeti de benzer görünüyor. Yıllarca yaptırıma maruz kalmalarının ardından Tahran’ın üretimi yaptırım öncesi seviyelere veya yakınlarına çıkarma niyeti olduğunu görüyoruz. Bu, İran’dan dünyaya girecek olan günlük 1 milyon varil petrol anlamına geliyor.
Fiyatlar daha önce görülmemiş şekilde dip noktaya kadar yarış yapıyor gibi görünüyor ve bu yarışı Suudiler de Amerikanlar da İranlılar da kazanacaklarına inanıyor. Sormamız gereken soru, düşük fiyatlara kim son verecek?
Yatırımcılar için bu soru daha önemli. Trendin tersine dönmesi ve fiyat artışının başlamasını ne kadar daha bekleyeceğiz?